Çölyak Hastalığına Dair Kritik Bir Gizem Çözüldü

Yeni araştırmalar, çölyak hastalığının neden olduğu bağışıklık tepkisinin başladığı noktayı belirleyerek, gelecekteki tedavi yöntemleri için umut verici bir adım attı.

Çölyak Hastalığı ve Glutene Karşı Bağışıklık Tepkisi

Çölyak hastalığı, buğday, çavdar ve arpa gibi tahıllarda bulunan gluten proteinine karşı vücudun bağışıklık sisteminin aşırı tepki vermesiyle ortaya çıkan bir otoimmün bozukluktur. Bu hastalığa sahip bireyler, bağırsaklarda ağrılı semptomlar yaşar, besinlerin emilimi engellenir ve uzun vadede ciddi sağlık sorunları riski artar. Yaklaşık olarak nüfusun %1’ini etkileyen bu hastalığın görülme sıklığı son 25 yılda iki katına çıkmış olmasına rağmen, henüz bir tedavi yöntemi bulunmamaktadır.

Kanada’nın McMaster Üniversitesi’nde yer alan ve ABD, Avustralya ve Arjantin’den araştırmacıları da içeren disiplinler arası bir ekip, çölyak hastalığının tedavisi için önemli bir adım atarak gluten tepkisinin nasıl ve nerede başladığını ortaya çıkardı.

Bağışıklık Tepkisinin Yeni Mekanizması

Önceden, glutenin neden olduğu iltihaplı tepkinin bağırsak duvarının içinde başladığı ve yalnızca bağışıklık hücrelerini içerdiği düşünülüyordu. Ancak bugün Gastroenterology dergisinde yayımlanan yeni bir makalede, araştırma ekibi bu sürecin daha karmaşık olduğunu ortaya koydu.

Araştırmacılar, bağırsağın üst kısmındaki iç yüzeyi oluşturan ve “epitel” olarak adlandırılan tabakanın, bağışıklık sisteminin gluten tepkisini yönlendirmede aktif bir rol oynadığını buldular. Epitel, klasik anlamda bağışıklık sisteminin bir parçası olarak kabul edilmeyen çeşitli hücrelerden oluşur, ancak bu araştırma, epitelin de bu süreçte önemli bir rol oynadığını kanıtladı.

Yeni Tedavi Yöntemlerine Giden Yol

Araştırma ekibi, laboratuvar ortamında mikroskobik biyomateryaller kullanarak bağırsak epitelinin biyolojik olarak işlevsel bir modelini yarattı. Bu model, araştırmacıların çölyak hastalığı olan bireylerin epitel hücrelerindeki spesifik moleküllerin etkilerini izole etmelerine ve gözlemlemelerine olanak tanıdı. Bu sayede, glutenin varlığını bağışıklık hücrelerine nasıl bildirdiğini gözlemleyerek, epitelin çölyak hastalığında bağışıklık sistemini harekete geçirmede kritik bir rol oynadığını kesin olarak belirlediler.

Bu mekanizma daha önce tahmin edilmişti, ancak şimdiye kadar kanıtlanamamıştı. Bu sorunun yanıtlanması, yeni ilaçların geliştirilmesi için önemli bir adım olarak görülüyor.

Makalenin yazarı Elena Verdu, şu an için çölyak hastalığını tedavi etmenin tek yolunun gluteni tamamen diyetten çıkarmak olduğunu belirtiyor. Ancak bu diyetin yeterli olmadığını ve gluteni ortadan kaldırmanın zorluğunu vurguluyor. Verdu, bağışıklık tepkisinin başladığı yeri kesin olarak belirlemenin, bu yeni bulunan epitel rolünü inhibe etmeye yönelik ilaç araştırmalarını teşvik edebileceğini söylüyor.

Epitel ve Patojenlerin Rolü

Çalışmanın bir diğer önemli bulgusu ise epitelin, glutenin yanı sıra patojenlerin de varlığını tespit ettiğinde bağışıklık hücrelerine daha güçlü sinyaller göndermesi. Bu, gelecekte çölyak hastalığı riski taşıyan bireylerde patojenlerin tespit edilip, gluten ve bağırsak epiteli arasındaki etkileşimlerin engellenerek hastalığın önlenmesinin mümkün olabileceğini düşündürüyor.

Haber Özeti:

McMaster Üniversitesi liderliğindeki araştırma ekibi, çölyak hastalığının bağışıklık tepkisinin başladığı yeri belirleyerek, bu hastalığın tedavisi için umut verici bir adım attı. Bu bulgu, gelecekte çölyak hastalığının tedavisine yönelik yeni ilaçların geliştirilmesine yol açabilir.

Önemli Bulgular:

• Çölyak hastalığında bağışıklık tepkisinin sadece bağırsak duvarında değil, bağırsak epitelinde de başladığı keşfedildi.
• Epitel hücreleri, glutenin varlığını bağışıklık hücrelerine bildirerek hastalığın tetiklenmesinde kritik bir rol oynuyor.
• Gelecekte, patojenlerin tespit edilip epitel ve gluten etkileşimlerinin engellenmesiyle hastalığın önlenmesi mümkün olabilir.

Pratikte Yararı:

Bu araştırma, çölyak hastalığı tedavisinde yeni ilaçların geliştirilmesine kapı aralıyor. Özellikle glutenin bağışıklık sistemine etkisini azaltmaya yönelik ilaçlar, hastalar için yeni bir umut olabilir.

KAYNAK:

https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S0016508524052119