Ailesi, 67 yaşındaki Bruce Willis’in afazi teşhisi nedeniyle şanlı bir Hollywood kariyerinin ardından oyunculuktan emekli olduğunu duyurdu
Afazi, beyindeki bir tür yaralanmadan kaynaklanan dil ile ilgili zorluktur.
En yaygın kaynak felçtir… ancak başka herhangi bir tür hasardan gelebilir.
Beynin dil merkezlerini etkileyen belirli enfeksiyonlar, demansla ilişkili bilişsel gerileme ve bozulma ile birlikte afazinin oluşmasına da neden olabilir.
Afazi, dilin anlaşılmasını, konuşmayı, ayrıca okuma ve yazmayı etkiler. Afazik kişiler kendilerini yabancı bir ülkeye konmuş (dilini anlamadığı, konuşamadığı, okuyamadığı, yazamadığı) gibi hissedebilir.
Afazili bireylerin yaklaşık yüzde 35’i bir miktar depresyon yaşar.
Afazi; psikiyatrik, entelektüel veya duyusal bir problem yoktur.
Dil ile ilgili dominant beyin küresinin hasarı sonucu ortaya çıkan konuşma, anlama, okuma ve yazmadan oluşan dil bozukluğudur.
Afazi ve disfazi arasındaki fark nedir?
Bazı insanlar afaziyi disfazi olarak adlandırabilir. Afazi, tam dil kaybı için tıbbi terimdir, disfazi ise kısmi dil kaybı anlamına gelir . Afazi kelimesi artık her iki durumu da tanımlamak için yaygın olarak kullanılmaktadır.
Afazi, beynin dil merkezlerinin hasar görmesinden kaynaklanan karmaşık bir dil ve iletişim bozukluğudur. Bu hasara şunlar neden olabilir:
- İnme.
- Kafa travması.
- Beyin tümörü.
- Başka bir nörolojik hastalık.
Afazinin en sık nedeni inmedir.
Afazi; bazı kelimeleri bulma güçlüğü (anomik afazi) gibi hafif düzeyde olabileceği gibi dil yeteneklerinin önemli derecede azalması veya kaybı (global afazi) ile sonuçlanabilecek ciddiyette olabilir.
Wernicke afazisi olanlar, uzun kelime cümlelerini bir araya getirme yeteneğine sahipler, ancak çoğu zaman mantıklı olmayan bir şekilde şeyler söyleyecekler ve hatta uydurma kelimeler kullanırlar. Ayrıca okuma ve yazma becerilerinde de sıkıntı çeker ve kendilerine yönelik açık sözlü iletişimi anlamakta zorluk çekerler.
Broca’nın afazisi genellikle bir kişinin kelimeleri unutmasına veya beyni ne söylemek istediğini tam olarak anlayabilse bile uygun bir kelime dizisini bir araya getirmesine neden olur. Bu kişiler bazen istediklerini düzgün bir şekilde söyleyemedikleri için konuşmayı geçmek için genellikle basit, kısa cümleler kullanır.
Anomik afazili biri, amacını anlatmak için ihtiyaç duyduğu belirli fiilleri ve isimleri bulmakta zorluk çekebilir ve çok belirsiz konuşur.
İnsanları farklı şekillerde etkileyen birkaç farklı afazi türü vardır.
En yaygın afazi türleri şunlardır:
- Broca afazisi
- Wernicke afazisi
- Anomik afazi
Başka bir afazi türü, diğer afazi türlerinden farklı olarak dejeneratif olan, yani zamanla daha da kötüleşen birincil ilerleyici afazidir (PPA).
Broca afazisi (akıcı olmayan afazi)
Broca’nın afazisi veya dışavurumcu afazisi, muhtemelen tam olarak ne söylemek istediklerini bilmelerine rağmen, insanların doğru kelimeleri bulmayı ve söylemeyi çok zor buldukları zamandır.
Broca afazisi olan kişiler sadece tek kelime veya çok kısa cümleler söyleyebilirler, ancak diğer insanların ne anlama geldiklerini anlamaları genellikle mümkündür. Bu çok sinir bozucu olabilir.
Broca afazisinin özellikleri şunlardır:
- Ciddi derecede azaltılmış konuşma, genellikle dört kelimeden daha az kısa ifadelerle sınırlıdır.
- Sınırlı kelime hazinesi.
- Seslerin beceriksiz oluşumu.
- Yazma zorluğu
Wernicke afazisi (akıcı afazi)
Wernicke afazisi veya alıcı afazi, birinin iyi konuşabilmesi ve uzun cümleler kurabilmesi, ancak söylediklerinin bir anlam ifade etmemesidir. Söylediklerinin yanlış olduğunu bilmiyor olabilirler, bu yüzden insanlar onları anlamadığında hayal kırıklığına uğrayabilirler.
Wernicke afazinin özellikleri şunlardır:
- Okuma ve yazma bozukluğu.
- Konuşulan kelimelerin anlamını kavrayamama.
- Birbirine bağlı cümleler oluşturamama.
- Ağır vakalarda alakasız kelimelerin izinsiz girişi.
Anomik afazi
Anomik afazinin özellikleri şunlardır:
- Kişinin konuşmak istediği şeyler, özellikle de önemli isimler ve fiiller için kelimeleri sağlayamama.
- Hayal kırıklığının belirsiz ifadeleriyle dolu konuşma.
- Yazıda olduğu kadar konuşmada da kelime bulmada zorluk.
Birincil ilerleyici afazi (PPA)
Birincil ilerleyici afazi (PPA), dil yeteneklerinin yavaş yavaş ve giderek daha da kötüleştiği ve aşağıdaki yeteneklerde kademeli bir kayba yol açtığı bir durumdur:
- Okumak.
- Yazı yazmak.
- Konuşmak.
- Başkalarının ne dediğini anlayın.
Bozulma yıllar içinde yavaş yavaş gerçekleşebilir. Hafıza, muhakeme, içgörü ve yargılama gibi diğer zihinsel işlevler genellikle etkilenmez.
PPA için doğru bir teşhis almak önemlidir. Bu, Alzheimer hastalığı gibi dilin, hafızanın ve aklın etkilendiği diğer dejeneratif beyin bozukluklarını ekarte etmek içindir.
PPA’nın tedavisi yoktur.
Doktorlar genellikle bir beyin MRI veya BT taraması yoluyla afaziyi tespit edebilir ve beynin soruna neden olan kısmını tam olarak belirleyebilirler.
Durumu tamamen düzeltmenin veya iyileştirmenin bir yolu yoktur, ancak hastalar genellikle dil becerilerini yeniden oluşturmaya yardımcı olmak için konuşma terapisine tabi tutulur.
Yine de her zaman kalıcı değildir ve ne kadar sürdüğü ve ne kadar şiddetli olduğu genellikle beyindeki hasarın ne kadar kötü olduğuna bağlıdır.
Özellikle afazili inme hastaları konuşmalarını genellikle sadece birkaç hafta içinde geri kazanabilir.