🫀 Nefes Kesici Bir Gerçek: Kalp Krizi Sandığınız Şey Aort Diseksiyonu Olabilir
Sırrı Süreyya Önder’in 15 Nisan gecesi yaşadığı sağlık sorunu sadece bir kalp krizi değildi. Önder, kalbin ana atardamarında yırtılma olan aort diseksiyonu, buna eşlik eden sol ventrikül enfarktüsü (kalp kası ölümü) ve hayati fonksiyonların sürdürülebilmesi için bağlandığı ECMO (yapay kalp-akciğer desteği) ile ölümle burun buruna geldi.
Bu yazıda bu karmaşık tıbbi tabloyu sadeleştiriyor, halkın anlayabileceği ama sağlık çalışanlarının da referans alabileceği düzeyde açıklıyoruz.
🔍 Hastalık Ne? – Aort Diseksiyonu Nedir?
Aort diseksiyonu, kalpten çıkan ana atardamar olan aortun iç tabakasının yırtılması sonucu, kanın damar duvarı katmanları arasında ilerlemesiyle oluşur. Bu durumda sahte bir damar kanalı (false lumen) oluşur. Bu durum ciddi komplikasyonlara neden olur:
- Kalp kasına kan gitmemesi (enfarktüs)
- Kalbin etrafına kan dolması (tamponad)
- Aortun tamamen yırtılması (rüptür)
- Hayati organlara giden damarların tıkanması (malperfüzyon)
❤️ Kalp Kriziyle Birlikte: Sol Ventrikül Enfarktüsü Nedir?
Aort diseksiyonu, koroner damarları da etkileyerek kalp kasına giden kanı kesebilir. Bu, kalbin sol alt kısmını oluşturan sol ventrikülün oksijensiz kalmasına ve doku ölümüne (enfarktüs) yol açabilir.
Bu durum:
- Ani kalp durmasına
- Kalp yetmezliğine
- Yoğun dolaşım desteği ihtiyacına neden olabilir
Önder’in kalbinin 2 kez durması, bu enfarktüs ve diseksiyonun birlikte gelişmesinin ne kadar ölümcül olabileceğini gösteriyor.
🫁 ECMO Nedir ve Neden Kullanılır?
ECMO (Extracorporeal Membrane Oxygenation), kalp veya akciğerler yeterli kan pompalayamadığında kullanılan, hastanın kanını vücut dışına alıp oksijenlendirerek tekrar dolaşıma veren bir sistemdir.
Sırrı Süreyya Önder’in durumu o kadar kritikti ki:
- Kalbi durmuştu (kardiyak arrest)
- Kalp kası ölmüştü (enfarktüs)
- Ana damar yırtılmıştı (aort diseksiyonu)
Bu yüzden ECMO’ya bağlanarak kalp ve akciğer işlevi dışarıdan desteklenmek zorunda kaldı. ECMO, bazı vakalarda köprü görevi görür; kalp toparlanana kadar destek sağlar.
🩺 Ameliyat Nasıl Geçti?
- Hasta entübe ve nabızsız halde acile getirildi
- 10 dakikalık kalp masajı (CPR) sonrası tekrar nabız alındı
- Ancak kalbi yeniden durdu
- 12 saat süren acil ameliyatta:
- Bypass yapıldı
- Aort kapak değiştirildi
- Yırtılmış aort onarıldı
- Ameliyat sonrası hasta yoğun bakımda ECMO desteği ile izlenmeye alındı
Bu tablo, kalp cerrahlarının deyimiyle “tüm komplikasyonların aynı anda geliştiği en zor klinik senaryolardan biri”dir.
👥 Kimler Risk Altında?
Sırrı Süreyya Önder’in yaşadığı bu tablo, özellikle şu risk grupları için uyarıcı niteliktedir:
- Kontrolsüz yüksek tansiyon hastaları
- Ailede anevrizma veya diseksiyon öyküsü olanlar
- Marfan, Ehlers-Danlos gibi bağ dokusu hastalığı olanlar
- Daha önce kalp ameliyatı geçirenler
- Sigara, kokain gibi damar yapısını bozan madde kullananlar
- 50 yaş üstü erkek bireyler
🧪 Tanı Nasıl Konur?
Belirti:
- Ani başlayan yırtıcı tarzda göğüs/sırt ağrısı
- Bayılma (senkop), nefes darlığı
- Nabız farkı, tansiyon düşüklüğü
Tanı Araçları:
- BT Anjiyografi (CTA): Altın standart
- TEE (Transözofageal EKO): Acil durumlar için hızlı tanı
- D-Dimer: Yardımcı ama tek başına yeterli değil
🛠 Tedavi: Zamanla Yarış
Tip A Aort Diseksiyonu:
- Acil ameliyat gerekir
- Aort kapağı ve yırtık aort çıkarılır
- Greft ve gerekirse protez kapak takılır
- Ameliyat öncesi ECMO ile destek gerekir
Enfarktüs:
- Kalp krizi gibi yönetilir ama klasik stentleme yerine aort yırtığı onarımı önceliklidir
Aort Diseksiyonunun Seyri ve Sonuçları: Ne Kadar Tehlikeli? Kalıcı Hasar Bırakır mı?
🧠 1. Bu Hastalık Ne Kadar Ciddi?
Aort diseksiyonu, kalbinizden çıkan ana atardamarın yırtılmasıdır. Vakit kaybedilirse ölüm riski dakikalarla ölçülür. Özellikle Tip A diseksiyonu, kalpten çıkan ilk bölümde yer aldığı için çok daha ölümcüldür.
📉 Ölüm Oranları (Bilimsel Verilerle):
- Tip A Diseksiyon (yani Sırrı Süreyya Önder’in yaşadığı tür):
- Tedavi edilmezse: İlk 24 saatte ölüm riski %20,
48 saatte %50, 1 haftada %75’e kadar çıkar. - Acil ameliyat edilirse: Mortalite %15–30’a düşer.
(Büyük merkezlerde bu oran daha da düşebilir.)
- Tedavi edilmezse: İlk 24 saatte ölüm riski %20,
- Tip B Diseksiyon (karın aortunu tutan form):
- Komplikasyonsuzsa ölüm oranı %10 civarındadır.
- Komplike olursa (organ tıkanıklığı, yırtılma) %30-40’a kadar çıkar.
🔄 2. Aort Diseksiyonundan Sonra Hayat Nasıl Devam Eder?
Ameliyatla hayatta kalınsa bile hastalık bir krizle bitmez, uzun süreli takip gerektirir. Hastaların bir kısmında kalıcı sorunlar kalabilir:
🧬 Kalıcı Sekeller Olabilir mi?
Evet. Özellikle aşağıdaki durumlarda sekel (kalıcı hasar) riski artar:
- Beyin damarları etkilenmişse → Felç, konuşma bozukluğu, bilinç değişikliği
- Kalp damarları etkilenmişse → Kalp yetmezliği, kalıcı ritim bozukluğu
- Böbrek damarları etkilenmişse → Kalıcı böbrek yetmezliği, diyaliz ihtiyacı
- Omurilik damarları etkilenmişse → Alt ekstremite felci (parapleji)
- Yapay dolaşım desteği (ECMO) sonrası → Sinir sistemi ve kas-iskelet sistemi sorunları (uzun sürede toparlanır)
👁🗨 3. Yoğun Bakım ve Hastaneden Sonra Ne Olur?
İlk 2 Hafta:
- En kritik dönemdir. Ameliyat sonrası komplikasyonlar (kanama, pıhtı, böbrek yetersizliği, beyin hasarı) bu dönemde görülür.
İlk 3–6 Ay:
- Kalp, akciğer ve beyin fonksiyonlarının toparlandığı dönemdir.
- Görsel alan kaybı, unutkanlık, halsizlik, yorgunluk, nefes darlığı olabilir.
6 Aydan Sonra:
- Tansiyon kontrolü altındaysa, uygun takip yapılıyorsa hastalar normal yaşantıya dönebilir.
- Ancak tekrarlama riski her zaman vardır.
- %20–30 oranında ikinci bir müdahale (yeniden ameliyat veya stent) gerekebilir.
🔂 4. Yeniden Yırtılma (Re-diseksiyon) Riski Var mı?
Evet, özellikle:
- Aortun başka bölgeleri zayıfsa
- Marfan sendromu gibi genetik hastalık varsa
- Damar duvarında kalan sahte kanal (false lumen) açık kaldıysa
- Tansiyon yeterince iyi kontrol edilmiyorsa
Yıllar sonra bile yeniden yırtılma olabilir. Bu nedenle ömür boyu izlem şarttır.
🧬 5. Hayatta Kalma Oranı ve Kalite
- 5 yıllık sağkalım oranı: %70–80
- 10 yıllık sağkalım oranı: %50–60
- Kalp krizi, anevrizma, ikinci diseksiyon gibi nedenlerle yaşam kalitesi düşebilir.
- Ancak iyi merkezlerde yapılan ameliyatlar sonrası kalıcı yaşam iyileşmesi mümkündür.
🧭 6. Hastalara ve Yakınlarına Öneriler
Takipte Olması Gerekenler:
- Her 6–12 ayda bir BT veya MR anjiyografi
- Kan basıncı düzenli ölçülmeli – Hedef: <120 mmHg
- Ağır egzersizler, özellikle ağırlık kaldırma yasak
- Sigara ve uyarıcı madde (kafein, kokain vb.) uzak durulmalı
- Duygusal stres bile tansiyonu artıracağı için yönetilmelidir
ECMO sonrası:
- Kas güçsüzlüğü ve sinirsel sekeller için fizik tedavi
- Hafıza, dikkat ve psikolojik destek gerekebilir (PTSD sık görülür)
✍️ Özetle
| Durum | Bilgi |
|---|---|
| En ölümcül form | Tip A diseksiyon |
| Erken ölüm riski | İlk 48 saatte %50’ye kadar |
| Ameliyat sonrası sağkalım | 5 yıl: %70-80 |
| Kalıcı sekel ihtimali | %20–40 (beyin, böbrek, kalp tutulumu varsa) |
| Takip gerekliliği | Ömür boyu düzenli görüntüleme ve tansiyon kontrolü |
| Tekrarlama riski | Genetik hastalık veya kontrolsüz tansiyonda artar |