Sık Kullanılan Mide İlacı Böbrek Yetmezliği Riskini Artırıyor

Mide asidini baskılayan proton pompa inhibitörleri (PPI’lar), kronik böbrek hastalığı (KBH) olan kişilerin böbrek fonksiyonlarını etkileyebilir. Yeni bir araştırma, evre 3 ve 4 KBH hastalarında uzun süreli PPI kullanımının son dönem böbrek yetmezliğine (ESKD) ilerleme riskini artırabileceğini gösteriyor. Ancak PPI’ların mide rahatsızlıklarında oldukça etkili ve güvenli bir seçenek olduğu da unutulmamalı. Burada önemli nokta, her hastanın durumuna göre kişiselleştirilmiş bir kullanım planı oluşturmak.

2. Arka Plan Bilgisi

Proton Pompa İnhibitörleri (PPI’lar)

• PPI’lar, midedeki asit salgısını güçlü şekilde baskılayan ilaçlardır (ör. omeprazol, pantoprazol, lansoprazol vb.).
• Reflü, ülser gibi mide-bağırsak sistemine ait birçok rahatsızlıkta ilk tercih olarak kullanılabilirler.
• Geniş çapta reçete edilmelerinin nedeni, etkinliklerinin yüksek, yan etkilerinin ise görece az olmasıdır.

Kronik Böbrek Hastalığı (KBH)

• Böbrek işlevlerinin geri dönüşsüz şekilde bozulduğu uzun süreli bir rahatsızlıktır. Evre 3 ve 4 KBH, böbrek fonksiyonlarının ciddi azaldığı, ancak henüz diyaliz veya nakil aşamasına gelinmemiş safhalardır.
• Bu evredeki hastalarda, son dönem böbrek yetmezliğine (ESKD) giden süreç hızlanabilir.

PPI’ların Diğer Risk ve Yararları (Literatür Özeti)

• Yararları:
  1. Mide koruması: Özellikle ülser, gastrit ve gastroözofageal reflü hastalığı (GERD) bulunan kişilerde, PPI’lar mide asidini baskılayarak doku hasarını önler.
  2. Üst Sindirim Kanalı Kanamaları: Kan sulandırıcı alan veya yüksek doz ağrı kesici (NSAID) kullanan hastalarda PPI, mide-kanama riskini azaltmak için reçete edilir.
  3. Genel Güvenlik Profili: Kısa ve orta vadede ciddi yan etki oranı düşüktür.
• Riskleri:
  1. Böbrek Fonksiyonları: Bazı çalışmalar, uzun süreli kullanımın özellikle akut interstisyel nefrit ve uzun vadede kronik böbrek hasarını tetikleyebileceğini öne sürer.
  2. Mineral ve Vitamin Emilimi: Uzun süreli PPI kullanımında kalsiyum, B12 vitamini gibi maddelerin emiliminin azalabileceği bildirilmektedir.
  3. Enfeksiyon Riski: Gastrik asidin azalması, bazı bağırsak enfeksiyonlarına (ör. Clostridioides difficile) yatkınlığı artırabilir.

3. Ana Bulgular

Yeni Araştırmanın Bulguları

1. KBH Evre 3 ve 4’te ESKD Risk Artışı
   • Uzun süre (90 gün veya daha fazla) PPI kullanan evre 3–4 KBH’li hastalarda, ESKD’ye ilerleme olasılığının H2 reseptör antagonisti (H2RA) kullananlara göre ortalama %14 daha yüksek olduğu görüldü.
2. Evre 3 KBH’de Daha Belirgin
   • Özellikle evre 3 KBH’li hastalarda ESKD’ye ilerleme riski anlamlı ölçüde artarken, evre 4 gibi zaten ağır tabloda bu etkinin ek bir risk oluşturmadığı saptandı.
3. Diyabet ve Diğer Faktörler
   • Diyabetli hastalarda, PPI kullanımının ek risk getirmediği; ancak diyabeti olmayan düşük riskli hastalarda, PPI’ların böbrek yetmezliği ilerleme riskini artırabileceği gözlendi.
4. Kişiselleştirilmiş Yaklaşım Şart
   • Bulgular, PPI kullanımının “herkeste aynı etkiyi” göstermediğini, risk grubuna göre değişebileceğini gösterdi.

4. Öneriler ve Sağlık İpuçları

1. İlaç Kullanımını Hekiminizle Değerlendirin
   • Mide korumasına ihtiyaç varsa ancak böbrek fonksiyonlarınız kısıtlıysa, doktorunuz başka bir seçenek veya daha düşük doz / daha kısa süreli PPI kullanımını önerebilir.
2. Alternatif Tedavileri Göz Ardı Etmeyin
   • H2 reseptör antagonistleri veya gerekliyse farklı asit baskılayıcılar da tedavi planına dahil edilebilir.
   • Karar verirken mutlaka uzmana danışın.
3. Böbrek Fonksiyon Testlerini Takip Edin
   • Diyabet gibi kronik hastalığınız olmasa bile, uzun süreli PPI kullanımında düzenli kreatinin, üre ve elektrolit değerlerinizi kontrol ettirin.
   • Herhangi bir anormallikte vakit kaybetmeden hekiminize başvurun.
4. Beslenme ve Yaşam Tarzı Desteği
   • Düşük sodyumlu, dengeli bir diyet ve yeterli sıvı alımı böbreklerin yükünü azaltır.
   • Uzun süre PPI kullanıyorsanız, D vitamini, B12, kalsiyum gibi destekler hakkında doktorunuza danışabilirsiniz.
5. Risk-Getiri Analizi
   • PPİ’lar, midenin korunması açısından çok etkili olabilir; ancak özellikle KBH söz konusuysa risk ve yararları net biçimde tartılmalı.
   • Tedavi süresini minimum etkili dozda tutmak genellikle iyi bir yaklaşım olacaktır.

5. Sonuçların Önemi

Bu çalışma, uzun süreli PPI kullanımının, böbrek hastalığı evresine ve ek risk faktörlerine göre değişen bir böbrek yetmezliği ilerleme riski yaratabileceğini gösteriyor. Yine de PPI’ların etkin ve güvenilir bir mide koruyucu tedavi olduğu gerçeği unutulmamalı. Özellikle yüksek riskli (evre 4 KBH, diyabet, ileri yaş vb.) hastalarda, zaten var olan riskler nedeniyle PPI’ların ek zararı görece düşük kalabiliyor. Buna karşın daha düşük riskli (evre 3 KBH, diyabeti olmayan vb.) hastalarda, beklenmeyen bir risk artışı söz konusu olabiliyor.

Bu nedenle hekimlerin ve hastaların, kişiselleştirilmiş bir yaklaşımla PPI kullanıp kullanmamaya karar vermesi, uzun süreli ilaç kullanımını mutlaka takip etmesi büyük önem taşıyor.

Makaledeki Yenilikler ve Halk Sağlığına Katkısı

• Geniş Kore Ulusal Verisi: On binlerce hastayı kapsayan bu çalışma, sonuçların güvenilirliğini ve genellenebilirliğini artırıyor.
• Bireysel Risk Faktörleri: Farklı komorbiditeler (diyabet, kalp yetmezliği vb.) ile PPI etkileri arasındaki ilişkiyi aydınlatıyor.
• Uygulamaya Yönelik Öneriler: Hastaların ve hekimlerin böbrek fonksiyonlarını izleyerek, gerekli hallerde dozu veya ilacı değiştirmesine ışık tutuyor.
• Daha Az Riskli Seçenek Arayışı: Mide koruması gereken hastalar için H2 reseptör antagonistleri gibi alternatifleri düşünmeyi teşvik ediyor.

https://www.nature.com/articles/s41598-024-83321-7