Metformin kullanan kişilerde kan kanseri gelişme riski daha düşük olabilir. Bu ilaç, bazı kanser türlerinin gelişimini önlemeye yardımcı olabilir.
Metformin ve Kanser Riski
Metformin kullanan kişilerin zamanla miyeloproliferatif neoplazm (MPN) geliştirme olasılığı daha düşüktür. Bu, metformin tedavisinin bazı kanser türlerinin gelişimini önlemeye yardımcı olabileceğini gösteriyor.
Metformin Nedir?
Metformin, tip 2 diyabet hastalarında yüksek kan şekerini tedavi etmek için kullanılan bir ilaçtır. İnsülinin etkisini artırır, karaciğerden salınan glikoz miktarını azaltır ve vücudun glikozu emmesine yardımcı olur. Önceki çalışmaların meta-analizi, bu tedavinin gastrointestinal, meme ve ürolojik kanserlerin riskini azalttığını bağlamıştır. ABD’li gaziler üzerinde yapılan retrospektif bir çalışma, metformin kullanıcılarının katı ve hematolojik kanser riskinin azaldığını bulmuştur.
Araştırma Detayları
Danimarka Aarhus Üniversitesi Hastanesi’nden Başhekim ve Klinik Doçent Anne Stidsholt Roug, “Metformin gibi yaygın olarak reçete edilen tedavilerle gördüğümüz diğer etkileri anlamak istedik. Metforminin anti-inflamatuar etkisi ilgimizi çekti çünkü MPN’ler çok iltihaplı hastalıklardır. Bu, metformin kullanımı ile MPN riski arasındaki ilişkiyi araştıran ilk çalışmadır.” dedi.
MPN Nedir?
MPN’ler, kemik iliğinin kan hücrelerini üretme şeklini etkileyen bir grup hastalıktır. Kırmızı kan hücreleri, beyaz kan hücreleri veya trombositlerin aşırı üretimine neden olur ve bu da kanama sorunlarına, inme veya kalp krizi riskinin artmasına ve organ hasarına yol açabilir.
Çalışma Bulguları
Araştırmacılar, 2010 ve 2018 yılları arasında MPN tanısı alan hastalar ile Danimarka genel nüfusundan eşleşmiş bir popülasyon arasında metformin kullanımını karşılaştırdılar. Örneklemde tanımlanan 3.816 MPN vakasından toplam 268 (%7.0) kişi metformin kullanmıştı. Kontrol grubundaki kişilerin ise %8.2’si (19.080 kişiden 1.573’ü) metformin kullanmıştı, ancak MPN tanısı almamışlardı. Beş yıldan fazla süredir metformin kullanan MPN vakalarının oranı sadece %1.1 iken, kontrol grubunda bu oran %2.0 idi. Potansiyel karıştırıcı faktörlere göre ayarlandığında metforminin koruyucu etkisi tüm MPN alt tiplerinde görüldü.
Uzun Süreli Kullanımın Etkisi
Çalışmanın baş yazarı Dr. Daniel Tuyet Kristensen, “Verilerde gördüğümüz ilişki büyüklüğüne şaşırdık. Metformini beş yıldan fazla süre kullanan kişilerde en güçlü etkiyi gördük. Bu, MPN’lerin diğer kanser türleri gibi uzun bir sürede gelişen hastalıklar olması nedeniyle klinik açıdan mantıklıdır,” dedi.
Gelecek Araştırmalar
Araştırmacılar, uzun süreli metformin kullanımının neden MPN gelişimine karşı koruyucu etkisi olduğunu tam olarak değerlendiremediklerini belirttiler. Ancak, bu konuyu daha iyi anlamak için ek araştırmalar yapılmasını umuyorlar. İleriye dönük olarak, araştırmacılar miyelodisplastik sendromlar ve akut miyeloid lösemi gibi hastalıklarla ilgili benzer eğilimleri tespit etmeyi amaçlıyorlar.
Önceki Araştırmaların Bulguları
Gastrointestinal Kanserler
Metformin kullanımının, gastrointestinal kanser riskini azaltabileceği öne sürülmüştür. Bu kanser türleri, mide, bağırsak ve diğer sindirim sistemi organlarını etkiler.
Meme Kanseri
Bazı çalışmalar, metformin kullanan kadınlarda meme kanseri riskinin azaldığını göstermiştir. Bu, metforminin hücre büyümesini ve bölünmesini düzenlemede rol oynayabileceğini düşündürmektedir.
Ürolojik Kanserler
Metformin kullanımının, böbrek, mesane ve prostat gibi ürolojik kanser türlerinin riskini azalttığı da tespit edilmiştir. Bu bulgu, metforminin anti-inflamatuar ve insülin duyarlılığını artırıcı etkileriyle ilişkilendirilebilir.
ABD’li Gaziler Üzerinde Yapılan Retrospektif Çalışma
ABD’li gaziler üzerinde yapılan retrospektif bir çalışma, metformin kullanıcılarının hem katı (solid) hem de hematolojik (kan) kanser türlerinin riskinin azaldığını ortaya koymuştur. Bu çalışma, metforminin genel kanser riskini düşürebileceğini destekleyen önemli bir kanıttır.
Meta-Analizler
Meta-analizler, metformin kullanımının çeşitli kanser türlerinin gelişme riskini azaltabileceğini göstermektedir. Bu analizler, birden fazla çalışmanın sonuçlarını bir araya getirerek daha güçlü ve genel geçer sonuçlar elde etmeyi amaçlar.
Bu bulgular, metforminin sadece kan şekeri kontrolü için değil, aynı zamanda belirli kanser türlerine karşı koruyucu bir etkisi olabileceğini göstermektedir. Ancak, bu etkilerin kesin mekanizmaları ve uzun vadeli sonuçları konusunda daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır.
METFORMİN KANSER HÜCRELERİNİN BÜYÜMESİNİ NASIL AZALTIR?
Metformin, tip 2 diyabet tedavisinde yaygın olarak kullanılan bir ilaçtır ve son yıllarda kanser hücrelerinin büyümesini azaltabileceği yönünde çeşitli araştırmalar yapılmıştır. Metformin’in kanser hücreleri üzerindeki etkisi birkaç farklı mekanizma aracılığıyla gerçekleşebilir:
1. AMPK Aktivasyonu:
Metformin, hücresel enerji sensörü olan AMP-aktif protein kinazı (AMPK) aktive eder. AMPK aktivasyonu, hücre içinde enerji üretim yollarını düzenleyerek enerji tüketimini azaltır ve anabolik (yapım) süreçleri baskılar. Bu durum, kanser hücrelerinin büyümesi ve çoğalması için gerekli olan enerji ve biyomolekül üretimini kısıtlar.
2. mTOR Yolunun Baskılanması:
Metformin, AMPK yoluyla veya doğrudan hedefleyerek mTOR (mammalian target of rapamycin) sinyal yolunu baskılar. mTOR, hücre büyümesi ve protein sentezi gibi süreçleri kontrol eden bir proteindir. Metformin’in mTOR’u inhibe etmesi, kanser hücrelerinin büyümesini ve proliferasyonunu engelleyebilir.
3. İnsülin ve IGF-1 Seviyelerinin Azaltılması:
Metformin, karaciğerde glukoneogenezi azaltarak ve periferik dokularda insülin duyarlılığını artırarak kan glukoz seviyelerini düşürür. Bu durum, insülin ve insülin benzeri büyüme faktörü 1 (IGF-1) seviyelerinin düşmesine yol açar. Yüksek insülin ve IGF-1 seviyeleri, bazı kanser türlerinin büyümesini teşvik edebilir. Dolayısıyla, bu hormonların seviyelerinin düşmesi kanser hücrelerinin büyümesini engelleyebilir.
4. Mitokondriyal Fonksiyonların Bozulması:
Metformin, mitokondriyal kompleks I’in aktivitesini inhibe ederek mitokondriyal fonksiyonları bozar. Bu, kanser hücrelerinin enerji üretim kapasitesini azaltır ve oksidatif stres seviyelerini artırır, bu da hücresel hasara ve apoptoza (programlanmış hücre ölümü) yol açabilir.
5. Epitel-Mezenkimal Geçişin (EMT) Engellenmesi:
Bazı araştırmalar, metformin’in epitel-mezenkimal geçişi (EMT) inhibe ederek metastatik süreçleri engelleyebileceğini göstermektedir. EMT, kanser hücrelerinin invaziv ve metastatik yeteneklerini artıran bir süreçtir. Metformin, bu süreci baskılayarak kanserin yayılmasını engelleyebilir.
Metformin’in bu mekanizmalar aracılığıyla kanser hücrelerinin büyümesini azaltma potansiyeli, onu kanser tedavisinde yardımcı bir ajan olarak umut verici hale getirmektedir. Ancak, metformin’in kanser üzerindeki etkilerini tam olarak anlamak ve klinik kullanımı belirlemek için daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır.