Yer fıstığı/Fıstık ezmesi damar sağlığını nasıl etkiler?

Baklagil bitkisi Arachis hypogaea’dan elde edilen yer fıstığı , besin bileşimi açısından sert kabuklu yemiş olarak kabul edilir ve dünya çapında en yaygın tüketilen kuruyemiş türüdür. Yağ asitleri, protein, lif ve polifenoller bakımından yüksek, sağlıklı bir yaşam tarzına katkıda bulunan kullanışlı, erişilebilir ve besin açısından zengin bir atıştırmalıktır.

Antioksidanlar dergisinde yayınlanan yeni bir araştırmaya göre, yer fıstığı ve fıstık ezmesi yemek, genç ve sağlıklı insanlarda damar sağlığı üzerinde yararlı bir etkiye sahip olabilir.

Önce yer fıstığının sağlıkla ilgili etkilerinde bildiklerimize bir bakalım, sonra araştırmaya geçelim.

Yer fıstığı, tekli doymamış ve çoklu doymamış yağlar, lif, vitaminler (E vitamini ve B vitaminleri gibi), mineraller (magnezyum ve potasyum gibi) ve fitokimyasallar (resveratrol ve flavonoidler gibi) dahil olmak üzere zengin bir besin kaynağıdır.

İşte yer fıstığının içerdiği önemli vitaminler ve mineraller:

1. Vitamin E: Yer fıstığı, özellikle alfa-tokoferol formunda, doğal bir vitamin E kaynağıdır. Vitamin E antioksidan özelliklere sahiptir ve hücreleri serbest radikallerin neden olduğu hasara karşı koruyabilir.
2. Vitamin B3 (Niasin): Yer fıstığı, niasin veya B3 vitamini bakımından zengindir. Niasin, enerji üretimi, sinir sistemi fonksiyonu ve cilt sağlığı için önemlidir.
3. Folik Asit: Yer fıstığı, folik asit veya B9 vitamini içerir. Folik asit, hücre bölünmesi ve DNA sentezi gibi önemli biyolojik işlevlerde yer alır. Özellikle gebelik döneminde folik asit alımı önemlidir.
4. Tiamin (B1 vitamini): Yer fıstığı, tiamin veya B1 vitamini içerir. Tiamin, enerji metabolizması ve sinir sistemi fonksiyonu için gereklidir.
5. Magnezyum: Yer fıstığı, magnezyum minerali bakımından zengindir. Magnezyum, kemik sağlığı, kas fonksiyonu, sinir iletimi ve enerji metabolizması için önemlidir.
6. Fosfor: Yer fıstığı, fosfor minerali açısından zengin bir kaynaktır. Fosfor, kemik ve diş sağlığı, hücre yapısı ve enerji metabolizması için gereklidir.
7. Potasyum: Yer fıstığı, potasyum minerali içerir. Potasyum, sinir iletimi, kas fonksiyonu ve sıvı dengesi gibi önemli işlevlerde yer alır.

Bu bileşenler damar sağlığı için potansiyel faydalara katkıda bulunur.

1. Kalp sağlığı: Yer fıstığı ve fıstık ezmesi, omega-3 yağ asitleri de dahil olmak üzere tekli doymamış ve çoklu doymamış yağlar gibi sağlıklı yağlar içerir. Bu yağlar, LDL (kötü) kolesterol düzeylerini düşürmeye ve HDL (iyi) kolesterol düzeylerini artırmaya yardımcı olarak kalp hastalığı riskinin azalmasıyla ilişkilendirilmiştir. Yer fıstığındaki lif varlığı, kolesterol seviyelerinin yönetimine yardımcı olarak kalp sağlığını da destekler.
2. Kan basıncı: Yer fıstığındaki potasyum içeriği, sağlıklı kan basıncı seviyelerini korumak için faydalıdır. Potasyum, yüksek tansiyona katkıda bulunabilen diyetteki sodyumun etkilerini dengelemeye yardımcı olur. Daha dengeli bir sodyum-potasyum oranını teşvik ederek, yer fıstığı sağlıklı kan basıncını korumaya yardımcı olabilir.
3. Antioksidan aktivite: Yer fıstığı ve fıstık ezmesi, E vitamini, resveratrol ve flavonoidler dahil olmak üzere çeşitli antioksidanlar içerir. Bu antioksidanlar, kardiyovasküler hastalıkların gelişiminde kilit faktörler olan oksidatif stresle mücadeleye ve iltihaplanmayı azaltmaya yardımcı olur.
4. Kan şekeri kontrolü: Yer fıstığının glisemik indeksi düşüktür, bu da yüksek glisemik gıdalara kıyasla kan şekeri seviyelerinde daha yavaş ve kademeli bir artışa neden oldukları anlamına gelir. Bu, diyabetli bireyler veya sabit kan şekeri seviyelerini korumakla ilgilenen kişiler için faydalı olabilir.
5. Kilo yönetimi: Nispeten yoğun kalorili olmasına rağmen, araştırmalar, yer fıstığı veya fıstık ezmesini dengeli bir diyete dahil etmenin aslında kilo yönetimini destekleyebileceğini düşündürmektedir. Yer fıstığındaki protein, sağlıklı yağlar ve lif kombinasyonu, tokluğu artırmaya ve genel kalori alımını azaltmaya yardımcı olabilir. Bu, sağlıklı bir vücut ağırlığının korunmasına yardımcı olarak damar sağlığının iyileştirilmesine dolaylı olarak katkıda bulunabilir.

Bahsedeceğimiz araştırma İspanya’da sağlıklı gençler üzerinde yapıldı. Altı aylık bir süre boyunca düzenli beslenmelerine günlük bir porsiyon yer fıstığı ürünleri ekleyen, yaşları 18 ila 33 arasında olan 63 sağlıklı gencin katılımını içeriyordu. 

Bu çalışma, sağlıklı genç insanlarda yer fıstığı yedikten sonra antitrombotik ve vazodilatatör etkilerle ilgili vasküler belirteçlerde bir iyileşme olduğunu doğrulayan ilk beslenme müdahalesidir.

Antitrombotik demek, kanımızdaki trombositlerin veya pıhtılaşma sürecinin aktivasyonunu engelleyen veya inhibe eden maddeler veya ilaçlar anlamına gelir. Trombositler, kan pıhtılaşmasında önemli bir rol oynarlar. Normalde, yaralanma veya damar hasarı durumunda, trombositler bir araya gelerek pıhtı oluştururlar ve kanamayı durdururlar. Ancak bazı durumlarda, aşırı trombosit aktivasyonu veya aşırı pıhtılaşma oluşabilir. Bu durumlar, tromboembolik hastalıklara, örneğin tromboz veya emboliye yol açabilir.

Antitrombotik ajanlar, trombositlerin yapışmasını, agregasyonunu (bir araya gelmesini) veya trombin oluşumunu engelleyerek pıhtı oluşumunu azaltır. Bu, tromboz riskini azaltır ve kan damarlarının açık kalmasını sağlar. Antitrombotik ilaçlar, kan inceltici ilaçlar olarak da bilinir ve kalp hastalıkları, inme, derin ven trombozu ve pulmoner emboli gibi durumların tedavisinde veya önlenmesinde kullanılır.

Vazodilatatör etki de damar açıcı etki olarak bilinir. Vazodilatasyon, kan damarlarının genişlemesidir. Vazodilatör etki, kan damarlarının kas duvarlarının gevşemesi sonucunda ortaya çıkar. Bu durum, damarların iç çapının genişlemesine ve kan akışının artmasına neden olur.

Vazodilatör etkiler, bazı durumlarda migrenin rahatlatılmasına, periferik dolaşımın iyileştirilmesine ve ereksiyonun sağlanmasına yardımcı olabilir.

Vazodilatör etkiler, çeşitli maddeler ve ilaçlar tarafından sağlanabilir. Örneğin, nitrik oksit, prostaglandinler, adenosin, nitrogliserin gibi bileşikler veya ilaçlar, vazodilatasyonu teşvik ederek kan damarlarının genişlemesini sağlar.

Araştırma sonucunda; lif veya polifenol içermeyen bir krema yiyen kontrol grubuna kıyasla, günlük dozda yer fıstığı ve fıstık ezmesi yiyen gençlerin idrar fenolik metabolit seviyelerinde önemli bir artış olduğunu ortaya koyuyor.

Araştırmada benzer şekilde, yer fıstığı veya fıstık ezmesi yiyen katılımcılarda:

tromboksan A2 (damar büzücü etki): sabit kalmış veya azalmış

prostasiklin I2 (damar genişletici etki): artışa yol açmış.

Fıstık tüketimine verilen bireysel tepkilerin değişebileceğini ve belirli alerjileri veya tıbbi durumları olan kişilerin, herhangi bir önemli diyet değişikliği yapmadan önce sağlık uzmanlarına danışmaları gerektiğini unutmamak önemlidir. Aşırı yer fıstığı veya fıstık ezmesi tüketimi kilo alımına neden olabileceğinden ölçülü ve porsiyon kontrolü de önemlidir.