Zeytinyağının yaşam süresini uzattığına dair bilimsel kanıtlar mevcuttur. Zeytinyağı, Akdeniz diyetinin temel bir bileşenidir ve bu diyetin sağlık faydaları araştırmalarla desteklenmektedir. Akdeniz diyeti, kalp hastalığı, inme, tip 2 diyabet ve bazı kanser türleri gibi kronik hastalıkların riskini azaltmada etkili olduğu gösterilmiştir.
Zeytinyağı, sağlıklı yağlar içeren bir besindir. Monosatüre yağ asitleri, özellikle oleik asit içeriği, zeytinyağının sağlık yararlarına katkıda bulunur. Oleik asit, kalp sağlığını destekleyebilir, kolesterol seviyelerini dengeleyebilir ve kan basıncını düşürebilir.
Zeytinyağı ayrıca antioksidan özelliklere sahiptir. İçerdiği fenolik bileşikler, serbest radikallere karşı mücadele ederek hücrelere ve dokulara zarar veren oksidatif stresi azaltabilir. Bu da yaşlanma sürecini yavaşlatmaya ve bazı kronik hastalıkların riskini azaltmaya yardımcı olabilir.
Bahsedeceğimiz araştırma, Stanford Tıp Fakültesinden geldi. Araştırma sonuçlarına göre, zeytinyağı, iki önemli hücresel yapının sayısını artırır ve hücre zarlarını hasara karşı koruyarak laboratuvar solucanlarının ömrünü uzatır.
TIPTA TOPTANCI YAKLAŞIM OLMAZ!
Araştırmanın detaylarına geçmeden önce şunu vurgulayalım;
Yağların genellikle sağlığa zararlı olduğu düşünülür. Ancak bazı araştırmalar, belirli yağ türlerinin faydalı olabileceğini göstermiştir. Yani bir besini tümden zararlı veya yararlı diye sınıflandırmaktansa; o grubun ayrıntılarına bakmamız lazım. Şekerlerin hepsi zararlı değildir veya yağların hepsi yararlı değildir.
ZEYTİNYAĞI DAHA UZUN YAŞAM DEMEK
Araştırmacılar, zeytinyağının içeriğindeki oleik asidin iki temel hücresel yapı veya organel sayısını artırdığını ve oksidasyon adı verilen kimyasal bir reaksiyonla hücre zarlarını hasar görmekten koruduğunu öğrendi. Bu koruyucu etkinin büyük bir getirisi var: Araştırmacılar, oleik asit açısından zengin besinlerle beslenen solucanların, standart solucan tayınlarına gönderilenlerden yaklaşık %35 daha uzun yaşadığını buldu.
Diğer taraftan şaşırtıcı birşekilde yağ damlacıkları olarak bilinen organellerden biri, her hayvanın yaşayacağı gün sayısını artan bir doğrulukla tahmin ederek fiili bir kristal küre görevi gördü. Bireysel solucanlardaki lipid damlacıklarının sayısı bana o hayvanın kalan ömrünü anlatıyor” dedi. “Daha fazla sayıda lipit damlacığı olan solucanlar, daha az damlacığı olanlardan daha uzun yaşar.
Uzun ömür çalışmalarında C. elegans adlı küçük bir yuvarlak solucan kullandılar. Yaklaşık 1 milimetre uzunluğundaki solucanlar normalde 18 ila 20 gün kadar yaşarlar. Vahşi doğada toprakta yaşarlar ve çürüyen bitki maddelerinde bulunan bakterilerle beslenirler. C. elegans hızlı ürer, ucuzdur ve bakımı kolaydır ve genomları ve sinir ağları tamamen haritalanmıştır, bu da onları yaşlanma ve hastalıkları incelemek için iyi bir model haline getirir.
Araştırmacılar solucanlara bir yararlı (oleik asit) bir de zararlı yağ (elaidik asit) verdiler. Elaidik asit, margarin ve süt ürünlerinde bulunan ve insanlarda sağlıksız olduğu bilinen tekli doymamış bir trans yağ asididir (trans yağlar = kötü!). Oleik asitin trans izomeridir.
Solucanlar oleik aside maruz kaldıklarında bağırsak hücrelerindeki lipid damlacıklarının sayısının arttığını ve bunun yaşam süresinin uzamasıyla ilişkili olduğunu görüldü.
Buna karşılık, elaidik asit verilenlerde, lipid damlacıklarının sayısını artırmadı ve uzun ömür üzerinde hiçbir etkisi olmadı.
Lipid damlacıkları, hücrelerin yağları depoladığı rezervuarlardır. Hücre metabolizmasında merkezi bir rol oynarlar – yağların hücre için enerji olarak ne zaman, nerede ve kullanılıp kullanılmayacağını düzenlerler.
Araştırmacılar, lipit damlacıklarının sayısını izlemeye ek olarak, oleik aside maruz kalan solucanların bağırsak dokusundaki peroksizom sayısında bir artış kaydetti. Peroksizomlar, metabolizma ve oksidasyonla ilgili enzimler içerir.
Peroksizomların ana işlevi, peroksizomal enzimler aracılığıyla hidrojen peroksit (H2O2) gibi reaktif oksijen türlerini parçalamaktır. Hidrojen peroksit, hücrelerde doğal olarak oluşan bir yan üründür ve toksik olabilir. Peroksizomlar, bu zararlı bileşiği güvenli bir şekilde parçalayarak hücrelerin oksidatif stresle başa çıkmasına yardımcı olurlar.
Ayrıca, peroksizomlar birçok biyokimyasal süreci gerçekleştirmede de önemli bir rol oynar. Örneğin, peroksizomlar yağ asitlerini okside ederek enerji üretimine katkıda bulunur. Bu süreç, uzun zincirli yağ asitlerinin daha kısa zincirli yağ asitlerine ve keton cisimciklerine dönüştürülmesini içerir.
Son olarak, peroksizomlar, vücudun bağışıklık sistemine katkıda bulunan bileşiklerin sentezinde de yer alabilir. Örneğin, peroksizomlar bakterilerin öldürülmesine yardımcı olan ve bağışıklık tepkisini düzenleyen bazı moleküllerin üretiminden sorumludur.
Lipit damlacıklarının ve peroksizomların sayısı genç hayvanlarda daha yüksektir ve doğal olarak yaşla birlikte azalır, bu da bunların bir şekilde birlikte düzenlendiğini düşündürür. Ayrıca bireyler arasında farklılık gösterebilirler.
Araştırmacılar daha fazla lipid damlacığı olan orta yaşlı solucanlar, genetik olarak özdeş akranlarından ortalama %33 daha uzun yaşadılar.
İlginç bir şekilde, kalori kısıtlaması hayvanlarda ve insanlarda uzun ömürle de ilişkilendirildi. Ancak araştırmalar, kalorisi kısıtlı fareler arasında en uzun yaşayanların genellikle en şişman bireyler olduğunu göstermiştir. Bu, yağın ikili bir yönü olduğunu gösterir.
OLEİK ASİT OKSİDASYONU AZALTIYOR
Son olarak, araştırmacılar, oleik asit takviyesinin, hücresel zarlara zarar veren lipit oksidasyonu adı verilen kimyasal bir reaksiyonu azalttığını gösterdi. Aksine, elaidik asit lipid oksidasyonunu arttırdı. Hücre zarı oksidasyonu bir organizma için çok kötü bir haber. Hücre zarları, bir dizi olumsuz biyolojik etkiye neden olabilecek şekilde sızıntı yapmaya ve işlevsiz hale gelmeye başlar.
Araştırmacıların bulguları, lipit damlacıklarının ve peroksizomların, faydalı tekli doymamış yağ asitlerinin varlığına yanıt veren biyolojik bir yolla birlikte düzenlendiğini ve hücresel zarları oksidasyondan koruyarak yaşlanmanın önlenebileceğini öne süren ilk bulgulardır.
Zeytinyağının ana içerikleri:
- Yağ Asitleri: Zeytinyağı, genellikle yüksek oranda monosatüre yağ asitleri içerir, özellikle oleik asit. Oleik asit, sağlıklı bir yağ asidi olarak kabul edilir ve kalp sağlığını desteklemeye yardımcı olabilir.
- Fenolik Bileşikler: Zeytinyağı, antioksidan özelliklere sahip olan fenolik bileşikler içerir. Bu bileşikler, zeytinyağına karakteristik tadını ve kokusunu verirken aynı zamanda sağlık faydaları sunar.
- E vitamini: Zeytinyağı, doğal olarak E vitamini içerir. E vitamini, antioksidan özellikleriyle bilinir ve hücreleri serbest radikallere karşı korumaya yardımcı olabilir.
- Karotenoidler: Zeytinyağı, bazı karotenoidler içerir. Karotenoidler, bitkilerde bulunan pigmentlerdir ve antioksidan özelliklere sahiptirler.
- Skualen: Zeytinyağı, skualen adı verilen bir bileşik içerir. Skualen, cilt sağlığına ve bağışıklık sistemine destek sağlamada potansiyel faydalara sahip olabilir.
- Fitosteroller: Zeytinyağı, bitkisel steroller olarak da bilinen fitosteroller içerir. Fitosteroller, kolesterol emilimini azaltmaya ve kan kolesterol düzeylerini dengelemeye yardımcı olabilir.
Son bir not:
ZEYTİNYAĞININ UZUN ÖMÜRLÜ OLMASI İÇİN NASIL SAKLANMALI?
Zeytinyağını taze ve optimum kalitede tutmak için aşağıdaki faktörlere dikkat etmek önemlidir:
- Işık: Zeytinyağını doğrudan ışık kaynaklarından uzakta, karanlık ve serin bir yerde saklamak önemlidir. Işık, zeytinyağının oksidasyonunu hızlandırabilir, bu nedenle şeffaf şişelerde uzun süreli maruziyetten kaçınılmalıdır.
- Sıcaklık: Zeytinyağı, serin bir ortamda saklanmalıdır. Yüksek sıcaklıklar, yağın kalitesini bozabilir ve oksidasyon sürecini hızlandırabilir. Optimum sıcaklık, genellikle ışıktan uzak bir dolapta saklanması gereken 15-20°C aralığıdır.
- Hava: Zeytinyağını saklamak için hava geçirmez bir kap kullanmak önemlidir. Hava teması da yağın oksidasyonuna katkıda bulunabilir. Kullanımdan sonra zeytinyağı şişesinin sıkıca kapatılması gerekmektedir.
- Süre: Zeytinyağı, zamanla kalitesini kaybedebilir. Genel olarak, taze zeytinyağı daha yüksek kalitede ve daha uzun ömürlüdür. Bu nedenle, satın aldığınız zeytinyağının üretim tarihine dikkat etmek ve mümkünse taze zeytinyağı tercih etmek önemlidir.
Kaynak: https://med.stanford.edu/news/all-news/2023/05/mediterranean-diet-fat.html