DSÖ’nün Acil Toplantı istediği Maymun Çiçeği virüsü ne kadar tehlikeli?

Maymun çiçeği virüsü, Orthopoxvirus cinsine ait bir virüstür ve çiçek hastalığı virüsüne benzerlik gösterir. İlk kez 1958 yılında laboratuvar maymunlarında tanımlanmıştır, bu nedenle “maymun çiçeği” olarak adlandırılmıştır. Ancak, virüs esas olarak kemirgenler ve diğer küçük memeliler arasında yayılır ve insanlara bu hayvanlardan bulaşabilir. 1970 yılında insanlarda ilk kez Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nde görülmüştür ve o zamandan beri, özellikle Afrika’nın belirli bölgelerinde salgınlar yaşanmaktadır.

Belirtileri Nelerdir?

Maymun çiçeği virüsünün inkübasyon süresi genellikle 6-13 gündür, ancak 5 ila 21 gün arasında da değişebilir. Hastalığın belirtileri iki aşamalı olarak ortaya çıkar:

1. Prodromal Dönem: İlk belirtiler grip benzeri olabilir ve şunları içerir:
   • Ateş
   • Baş ağrısı
   • Kas ağrıları (miyalji)
   • Sırt ağrısı
   • Şişmiş lenf düğümleri (lenfadenopati)
   • Halsizlik ve bitkinlik

Mpox Salgını Küresel Bir Acil Durum Olabilir mi?

WHO Başkanı Tedros Adhanom Ghebreyesus, Afrika’da artan mpox salgını için uluslararası acil durum ilan edilip edilmemesi konusunda bir komite kurmayı değerlendiriyor.

Dünya Sağlık Örgütü’nün (WHO) başkanı, Afrika’da hızla yayılan mpox salgını için uluslararası acil durum ilan edilip edilmemesi konusunda bir uzman komitesini toplayabileceğini söyledi.

Geçen Eylül’den bu yana, Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nde (DRC) virüsün yeni bir türü nedeniyle vakalar arttı ve bu tür, yakın Afrika ülkelerinde de tespit edildi.

WHO Genel Direktörü Tedros Adhanom Ghebreyesus, Birleşmiş Milletler sağlık ajansının, Afrika Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri’nin (Africa CDC), yerel hükümetlerin ve ortakların salgına karşı tepkilerini artırdığını belirtti.

Acil Destek ve Finansman İhtiyacı

“Ancak kapsamlı bir yanıt için daha fazla finansman ve destek gerekiyor,” dedi Tedros sosyal medya platformu X üzerinden.

“Mpox salgınının uluslararası bir halk sağlığı acil durumu (PHEIC) olarak ilan edilip edilmeyeceğini danışmak için bir Uluslararası Sağlık Tüzüğü acil durum komitesini toplayıp toplayamayacağımı değerlendiriyorum.”

PHEIC, WHO’nun verebileceği en yüksek alarmdır. Tedros, bir uzman komitesinin tavsiyesi üzerine böyle bir acil durumu ilan edebilir.

Tedros, Science dergisine yaptığı açıklamada, “Bu virüs yoğunlaştırılmış halk sağlığı önlemleriyle kontrol altına alınabilir ve alınmalıdır. Bu önlemler arasında gözetim, toplum katılımı, tedavi ve yüksek risk altındaki kişiler için hedeflenmiş aşı dağıtımı yer almalıdır,” dedi.

Farklı Türler

Daha önce maymun çiçeği olarak bilinen mpox, enfekte hayvanlardan insanlara geçen ve insandan insana yakın fiziksel temasla da bulaşabilen bir virüs tarafından neden olunan bulaşıcı bir hastalıktır.

İlk olarak 1970 yılında Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nde insanlarda keşfedildi.

Hastalık ateş, kas ağrıları ve büyük çıban benzeri cilt lezyonlarına neden olur.

Virüsün iki alt tipi vardır: Orta Afrika’daki Kongo Havzası’nda endemik olan daha virülan ve ölümcül Clade I ve Batı Afrika’da endemik olan Clade II.

Mayıs 2022’de, Clade IIb alt türü nedeniyle mpox enfeksiyonları dünya genelinde arttı ve çoğunlukla eşcinsel ve biseksüel erkekleri etkiledi. Bu salgın, WHO’nun Temmuz 2022’den Mayıs 2023’e kadar süren bir PHEIC ilan etmesine yol açtı. Bu salgın şu anda büyük ölçüde azalmış durumda.

Eylül 2023’ten bu yana, mpox’un farklı bir türü olan Clade Ib alt türü, Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nde hızla yayılıyor.

Tedros, 11 Temmuz’da bu yıl DRC’de 11.000’den fazla vaka ve 445 ölüm rapor edildiğini, çocukların en çok etkilenen grup olduğunu söyledi.

Afrika’nın Tepkisi ve Destek

Afrika Birliği, Cuma günü “mpox salgınıyla mücadeleye devam etmek için Africa CDC’nin çabalarını desteklemek amacıyla COVID fonlarından acilen 10.4 milyon dolar onayladığını” açıkladı.

Bu destek, izleme, laboratuvar testleri, bölgesel ve ulusal veri toplama, vaka ve enfeksiyon yönetimi ve aşı erişimini artırmaya yardımcı olacak.

Temmuz sonunda, Burundi üç vaka, Kenya ise tek bir vaka bildirdi. Cumartesi günü Uganda, komşu DRC’de enfeksiyonların meydana geldiğini gösteren belirtilerle ilk iki vakasını açıkladı.

Uluslararası Sağlık Tüzükleri (IHR), sınırları aşabilecek halk sağlığı olaylarını ele alırken ülkelerin hak ve yükümlülüklerini tanımlayan çerçevedir. IHR, 196 ülke için yasal olarak bağlayıcıdır.

2009’dan bu yana sadece yedi kez PHEIC ilan edildi: H1N1 domuz gribi, poliovirüs, Ebola, Zika virüsü, tekrar Ebola, COVID-19 ve mpox.

Mpox’un Önemi

Tedros, “En iyi tarama testi, hastanın yapmayı kabul ettiği testtir,” diyerek, kan testinin basitliğinin büyük bir avantaj olduğunu vurguluyor.

DSÖ, Bir Sonraki Pandemiye Neden Olabilecek 30 virüs-bakteriyi açıkladı!

DSÖ, bir sonraki pandemiye neden olabilecek en olası 30’dan fazla patojeni listeledi. Bu liste, kuş gribinden (H5N1) dang hummasına kadar çeşitli virüsler ve bakterileri içeriyor.

Tehlikeli Patojenler Listesi

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), bir sonraki pandemiye neden olabilecek 30’dan fazla patojeni içeren bir liste yayımladı. Bu listede, ABD’de yayılan ve bilim insanlarının insanlara kolayca bulaşabileceğinden korktuğu H5N1 kuş gribi de bulunuyor. Ayrıca, “kemik kıran hastalık” olarak da bilinen ve ABD’de benzeri görülmemiş seviyelerde yayılan sivrisinek kaynaklı dang humması da listede yer alıyor.

Önceki Salgınlardan Dersler

2022 yılında küresel bir salgına neden olan maymun çiçeği virüsü de listede yer alıyor. Afrika’da daha ölümcül ve bulaşıcı bir suşun ortaya çıkması, bu virüsün tehlikesini artırıyor. Listede ayrıca, kemirgenler arasında yayılan Hantavirüs, sivrisinek kaynaklı Batı Nil Virüsü, grip ve Covid gibi diğer virüsler de bulunuyor. Küçük çiçek hastalığı da dahil edildi çünkü bu virüs laboratuvar kazasıyla serbest bırakılabilir ve çoğu insan artık bu virüse karşı bağışıklık taşımıyor.

Araştırmacıların Çalışmaları

Bu liste, 50’den fazla ülkeden 200 bilim insanı tarafından 1.600 bakteri ve virüsün gözden geçirilmesi sonucunda hazırlandı. “Pandemi potansiyeline sahip” olarak işaretlenen patojenler, yüksek derecede bulaşıcı ve insanlarda ciddi hastalığa neden olma yeteneğine sahipti. Listede yer alan en tehlikeli hastalıklar, aşı veya tedavi bulunmayan hastalıklardı.

Yeni Tehditler ve Nedenler

İklim değişikliği, ormansızlaşma ve uluslararası seyahatin artması gibi faktörler, yeni hastalıkların ortaya çıkma olasılığını artırıyor. Kentleşme ve ormansızlaşma, vahşi yaşam ve insanlar arasındaki teması artırarak hastalıkların yayılma riskini yükseltiyor. Ayrıca, iklim değişikliği, hastalıkların yeni bölgelere yayılmasına neden olabilir.

Kritik Patojenler

Aşağıda, listede yüksek risk seviyesine sahip olarak belirtilen bazı hastalıklar bulunmaktadır:

• Lassa Ateşi
• Arjantin Kanamalı Ateşi
• Kolera
• Veba
• Shigellosis
• Salmonella
• Pneumoniae
• MERS (Orta Doğu Solunum Sendromu)
• SARS (Şiddetli Akut Solunum Sendromu)
• Ebola
• Marburg Virüsü
• Zika Virüsü
• Dang Humması
• Sarı Humma
• Kene Kaynaklı Ensefalit
• Batı Nil Virüsü
• Hantavirüs
• Kırım Kongo Kanamalı Ateşi
• Kuş Gribi (H1’den H10’a kadar)
• Domuz Gribi (H1’den H3’e kadar)
• Nipah Virüsü
• SFTS Ateşi
• Rift Valley Ateşi
• Küçük Çiçek
• Maymun Çiçeği
• Chikungunya Virüsü
• Venezuelan Equine Ensefaliti

Önlem ve Hazırlık

Bilim insanları, hastalıkların hayvanlardan insanlara ve dünyanın farklı bölgelerine yayılma fırsatlarının artması nedeniyle bu listeyi genişletti. Uluslararası seyahatin artması, hastalıkların yeni bölgelere yayılmasına olanak tanıyor. Uzmanlar, bir sonraki pandeminin zaten yolda olduğunu ve Covid’den daha fazla can kaybına neden olabileceğini belirtiyor. Bu nedenle, hazırlık yapılması gerektiğini vurguluyorlar.