2024, beyin sağlığının ön planda olduğu bir yıl oldu. Araştırmacılar, bebeklerde nörogelişim süreçlerini iyileştirmenin yollarını keşfetti ve yaşlanmayla birlikte beyni koruyacak yeni faktörler belirledi. Ancak Oxford İngilizce Sözlüğü’nü yayımlayanlar için bu yılın teması “brain rot” yani “beyin çürümesi”ydi.
Beyin Çürümesi Nedir?
“Beyin çürümesi” terimi, saatlerce çevrimiçi olarak önemsiz bilgilerle vakit geçirme sonucu ortaya çıkan bir durumu ya da bu durumun sebebini tanımlıyor. Oxford Üniversitesi Yayınları’na göre bu terim, özellikle sosyal medyada düşük kaliteli içerik tüketiminin beyin üzerindeki olumsuz etkilerini ifade ediyor.
TikTok’ta popülerlik kazanan bu ifade, 2023-2024 yılları arasında kullanımda %230 oranında artış gösterdi. 37.000’den fazla kişinin katıldığı bir oylamada, “beyin çürümesi” 2024 Oxford Yılın Kelimesi seçildi.
Oxford Languages Başkanı Casper Grathwohl, bu kavramın Z kuşağı ve Alfa kuşağı tarafından benimsenmesini ilginç bulduğunu belirtiyor. “Bu topluluklar, sosyal medyada hem bu terimi yaygınlaştırdı hem de ironik bir şekilde, ‘beyin çürümesine’ neden olan içeriklerin üreticisiydiler. Bu durum, genç nesillerin sosyal medyanın zararlı etkilerinin farkında olduklarını ve bunu mizahi bir şekilde dile getirdiklerini gösteriyor,” diyor Grathwohl.
Teknoloji ve Beyin Sağlığı
Oxford İnternet Enstitüsü’nden Psikolog Andrew Przybylski, son on yılda teknolojiye karşı büyük bir şüphecilik dalgası yaşandığını belirtiyor. “Günlük hayatımızın büyük bir kısmı çevrimiçi gerçekleşiyor. Bu yüzden hem olumlu hem olumsuz deneyimlerimizi bu teknolojilere atfetmemiz oldukça mantıklı. Ancak medya manşetlerinde sürekli teknolojiyi şeytanlaştıran haberler görüyoruz ve bu durum kendi hayal kırıklıklarımızla birleşiyor,” diyor Przybylski.
“Beyin çürümesi” ifadesi, bu hayal kırıklığını ve karamsarlığı yansıtıyor. Przybylski, “Bu terim, kendimize şu soruları sormamız için bir fırsat sunuyor: Teknolojiyi neden kullanıyoruz? Bundan ne kazanıyoruz? Daha sağlıklı bir şekilde nasıl kullanabiliriz?” diyor.
ABD Sağlık Genel Cerrahı 2023 yılında, sosyal medya ve gençlerin ruh sağlığı üzerine bir uyarı yayımladı. Bu uyarı, sosyal medyanın bazı alışkanlıklar nedeniyle zararlı beyin değişikliklerine yol açabileceğini kabul etmekle birlikte, olumlu etkilerinin de olabileceğini vurguluyordu.
Tarihten Günümüze Beyin Çürümesi
“Beyin çürümesi” terimi ilk kez 1854 yılında Henry David Thoreau tarafından kullanıldı. Thoreau, bu ifadeyi toplumun karmaşık fikirleri değersizleştirip basitleştirmesine yönelik bir eleştiri olarak dile getirmişti. Thoreau, Walden adlı eserinde şu soruyu soruyordu: “İngiltere, patates çürümesini tedavi etmeye çalışırken, beyin çürümesini tedavi etmeye çalışmayacak mı? Bu, çok daha yaygın ve ölümcül bir sorun.”
Müze küratörü David Wood’a göre, Thoreau’nun “beyin çürümesi” tanımı, günümüzde olduğu gibi “önemsiz içerik” tüketimine dair endişeleri ifade ediyor.
Modern kullanımda, bu kavram 20. yüzyılda televizyon izleme alışkanlıklarının beyin üzerindeki etkileriyle ilişkilendirildi. Araştırmalar, çocuklarda ve ergenlerde uzun süreli TV izlemenin sözel IQ seviyelerini düşürebileceğini gösterdi. Ayrıca, yetişkinlerde daha fazla televizyon izleme alışkanlığının gri madde hacminde azalma ve ileri yaşlarda bunama riskinin artmasıyla bağlantılı olduğu bulundu.
Kaliforniya Üniversitesi’nden David Raichlen, televizyon izleme gibi pasif davranışların, fiziksel aktivite seviyelerinden bağımsız olarak, zihinsel sağlık üzerinde olumsuz etkiler yarattığını söylüyor. Raichlen’in liderlik ettiği bir çalışmaya göre, 60 yaş üzeri bireylerde uzun süreli TV izleme, 12 yıl boyunca demans riskini %24 oranında artırdı. “Pasif davranışlarla geçen süre, beyin sağlığına zarar verme konusunda en kötü etkilerden birine sahip olabilir,” diyor Raichlen.
Beyin Sağlığını Korumak İçin Ne Yapabiliriz?
Beyin çürümesi gibi kavramlar, modern teknolojinin zararlı etkilerine karşı farkındalık oluştururken, aynı zamanda bu etkilerle başa çıkma yollarını düşünmeye teşvik ediyor. Teknolojiyi bilinçli kullanmak ve tüketilen içeriğin kalitesine dikkat etmek, beyin sağlığını korumak için önemli adımlar olabilir.
Bu kavramı ele alırken, kendimize şu soruları sormayı unutmamalıyız: Bugün tükettiğim içerikler bana ne katıyor? Daha sağlıklı bir dijital yaşam için neleri değiştirebilirim? Thoreau’nun yüzyıllar önce sorduğu gibi, bu “beyin çürümesini” tedavi etmeye başlamanın zamanı gelmedi mi?
Kaynaklar:
https://www.medpagetoday.com/neurology/generalneurology/113265