Çölyak hastalığında sadece hastalığın kendisi değil, glütensiz beslenme de bazı vitamin eksikliklerine yol açabiliyor. Bu nedenle kişiye özel bir beslenme planı oluşturulması şart!
Çölyak Nedir?
Çölyak hastalığı, gluten adı verilen bir proteine karşı bağışıklık sisteminin bağırsaklara zarar vermesiyle ortaya çıkan kronik bir hastalıktır.
Sıklıkla karın ağrısı, ishal, kilo kaybı gibi belirtilerle tanınsa da, bazı bireylerde belirti vermeden de seyredebilir.
Nüfusun %1’e yakını bu hastalığa sahip. Kadınlarda erkeklere göre daha sık görülüyor ve son yıllarda görülme sıklığı artıyor.
Glütensiz Beslenmenin Görünmeyen Yüzü
Glütensiz diyet, çölyak tedavisinin temel taşıdır. Ancak bu diyet; buğday, arpa ve çavdar gibi gluten içeren besinleri kestiği için bazı vitamin ve mineral eksikliklerine de neden olabilir.
Özellikle şu vitaminlerde eksiklik riski yüksektir:
- A vitamini
- E vitamini
- K vitamini
- B9 (folat)
- B12 vitamini
Vitamin Eksiklikleri Neden Önemli?
🥕 A Vitamini
- Bağırsak hasarından dolayı emilimi azalır.
- Glütensiz beslenen bireylerde de eksiklik devam edebilir çünkü diyet yeterince A vitamini içermeyebilir.
- Görme, bağışıklık ve cilt sağlığı için hayati bir vitamindir.
👉 Ne yapılmalı? Beslenme düzeni A vitamini içeren gıdalarla (havuç, kabak, yumurta, süt) zenginleştirilmelidir.
🌰 E Vitamini
- Emilim bozukluğu nedeniyle eksilebilir.
- Eksikliği denge bozukluğu, sinir sistemi hasarı ve kas zayıflığına yol açabilir.
- Glütensiz beslenmeyle düzelse de, bazı bireylerde takviye gerekebilir.
🩸 K Vitamini
- Emilim bozukluğu kanama riskini artırabilir.
- Ciddi kanamalar nadirdir ancak pıhtılaşma süresi uzayabilir.
- Glütensiz diyetle genellikle düzelse de, bazı hastalarda takviye gerekebilir.
🍳 B12 Vitamini
- Emilim problemi olsa da, genellikle glütensiz diyetle normalleşir.
- Eksiklik durumunda: yorgunluk, unutkanlık, kansızlık görülebilir.
- Glütensiz ürünler genellikle B12 ile zenginleştirildiğinden uzun vadede eksiklik nadirdir.
👉 Ancak: B12 eksikliği devam ediyorsa, otoimmün gastrit gibi başka bir hastalık da araştırılmalıdır.
🌿 Folik Asit (B9)
- DNA sentezi, kan üretimi ve hücre yenilenmesi için gereklidir.
- Eksikliği: kansızlık, halsizlik, homosistein yüksekliği (kalp-damar riski) ile ilişkilidir.
- Glütensiz diyetle düzelse de, folat takviyesi gerekebilir.
👩⚕️ Doktor Tavsiyesi: Kişiye Özel Beslenme Planı Şart!
Glütensiz beslenme çözüm olsa da, her çölyak hastasının vitamin ihtiyacı farklıdır.
🔎 Bu yüzden:
- Düzenli diyetisyen takibi
- Vitamin ve mineral analizleri
- Eksiklik durumunda uygun takviye tedavisi
önemlidir.
🧑⚕️ Ayrıca bazı vitamin eksiklikleri, hastalığın teşhisinden önce bile görülebilir. Örneğin; bazı hastalarda ilk bulgu, kan pıhtısı ya da felç olabilir.
✅ Ne Yapmalıyız?
| Vitamin | Dikkat Edilmesi Gereken |
|---|---|
| A Vitamini | Diyetle alınmazsa eksilir |
| E Vitamini | Nörolojik etkiler yapabilir |
| K Vitamini | Pıhtılaşmayı etkiler |
| B9 (Folat) | Kalp sağlığı ve kan yapımı |
| B12 Vitamini | Enerji ve sinir sistemi |
Özetle:
Çölyak hastaları için glütensiz beslenme hayat kurtarıcıdır ama yeterli değildir.
Kişiye özel beslenme + düzenli takip + gerekirse takviye = Daha sağlıklı bir yaşam!