Sağlıklı görünen insanların bile kalp krizi veya felç geçirmesi bazen şaşırtıcı olabilir. Bunun nedenlerinden biri, genellikle göz ardı edilen bir risk faktörü olan Lipoprotein(a) (Lp(a)) seviyelerinin yüksek olmasıdır. Bu madde, damar tıkanıklıklarına neden olarak kalp krizi riskini artırabilir. Peki, Lp(a) nedir ve bu sessiz tehdide karşı ne yapabilirsiniz?
📌 Lp(a) Nedir ve Neden Önemlidir?
Çoğu insan, “kötü kolesterol” olarak bilinen LDL’nin (düşük yoğunluklu lipoprotein) kalp hastalığına yol açabileceğini duymuştur. Ancak LDL’nin bir alt türü olan Lipoprotein(a) veya Lp(a) hakkında pek fazla bilgi sahibi değiliz. Lp(a), apolipoprotein(a) adlı ekstra bir protein içerdiği için diğer LDL türlerinden daha yapışkan olup, damarları tıkama ihtimali daha yüksektir.
- Damarları tıkayan plakların oluşumuna katkıda bulunabilir.
- Kan pıhtılaşmasını artırarak felç ve kalp krizi riskini yükseltebilir.
- Kolesterol seviyeleri normal olsa bile yüksek olabilir, bu yüzden çoğu zaman fark edilmez.
👉 Dünya genelinde her 5 kişiden 1’inde yüksek Lp(a) seviyesi olduğu tahmin ediliyor. Ancak ne yazık ki çoğu doktor rutin kontrollerde bu değeri ölçmüyor.
🔬 Araştırmalar Ne Diyor?
Yapılan bilimsel çalışmalar, Lp(a) seviyelerinin bağımsız bir kalp hastalığı risk faktörü olduğunu gösteriyor. Yani sigara içmeseniz, kilonuz normal olsa ve kolesterol seviyeleriniz iyi görünse bile Lp(a) yüksekse yine de risk altında olabilirsiniz.
- Genetik geçiş oranı %70-90 olduğundan, aile geçmişinizde erken yaşta kalp krizi veya felç geçiren bireyler varsa mutlaka Lp(a) seviyenizi ölçtürmelisiniz.
- Kadın ve erkeklerde eşit oranda görülse de, bazı etnik gruplarda daha yüksek olabiliyor.
- Genç yaşta kalp krizi geçiren kişilerde Lp(a) seviyelerinin yüksek olduğu gözlemlenmiştir.
👉 Örneğin, bir araştırmada 39 yaşında kalp krizi geçiren bir kadının damarlarının %95 oranında tıkalı olduğu ve Lp(a) seviyelerinin yüksek olduğu tespit edilmiştir.
🔢 Lp(a) Seviyenizi Nasıl Öğrenebilirsiniz?
Birçok kişi Lp(a) seviyesini hiç ölçtürmemiştir. Ancak bazı durumlarda mutlaka test yaptırmalısınız:
✅ Ailede erken yaşta kalp krizi veya felç geçiren bireyler varsa
✅ Kolesterol seviyeleriniz normal olmasına rağmen kalp-damar hastalığı belirtileriniz varsa
✅ Statin gibi kolesterol ilaçları kullanmanıza rağmen damar tıkanıklığı yaşamaya devam ediyorsanız
✅ Kalp hastalığı için diğer risk faktörleriniz düşük olmasına rağmen erken yaşta kalp rahatsızlığı geçirildiği durumlarda
📌 Lp(a) Testi:
- Basit bir kan testi ile ölçülebilir.
- Sonuçlar mg/dL veya nmol/L cinsinden verilir.
- Yüksek risk seviyesi: 50 mg/dL veya 125 nmol/L üzerinde olan değerlerdir.
👉 Doktorunuza Lp(a) testi yaptırıp yaptıramayacağınızı sorun.
🚀 Lp(a) Seviyesini Düşürmek İçin Ne Yapabilirsiniz?
Kötü haber: Lp(a) seviyeleri genetik olduğu için diyet veya egzersiz ile düşürmek pek mümkün değil. Ancak iyi haber şu ki, kalp hastalığı riskinizi azaltmak için yapabilecekleriniz var!
✅ Damar sağlığınızı koruyun: Akdeniz diyeti gibi kalp dostu beslenme düzenlerini benimseyin.
✅ İyi kolesterolünüzü (HDL) yükseltin: Sağlıklı yağlar tüketin (zeytinyağı, avokado, fındık, balık).
✅ Kardiyovasküler riskleri azaltın: Yüksek tansiyon, diyabet ve iltihaplanma riskini kontrol altına alın.
✅ Statinler Lp(a)’yi düşürmez ama genel kalp sağlığınızı destekleyebilir.
✅ Günümüzde onaylanmış bir tedavi yok ama umut verici ilaç çalışmaları sürüyor.
🧬 Gelecekte Lp(a) İçin Tedavi Geliştirilecek mi?
Şu anda Lp(a)’yi doğrudan hedef alan onaylanmış bir ilaç bulunmuyor. Ancak araştırmacılar “gen susturma terapisi”adı verilen yeni bir yöntem üzerinde çalışıyor.
- Amgen ve Arrowhead Pharmaceuticals tarafından geliştirilen bir tedavi, Lp(a) seviyelerini uzun süreli olarak düşürebilir.
- Bu tedavi, LPA genini hedef alarak lipoprotein(a) üretimini azaltmayı amaçlıyor.
- Klinik deneyler devam ediyor ve önümüzdeki yıllarda tedavi seçenekleri genişleyebilir.
🔬 Bilim ilerledikçe, gelecekte bu sessiz tehlike ile mücadelede daha etkili yöntemler geliştirilebilir!
🏁 Sonuç: Lp(a) Sessiz Tehdit Olmaya Devam Ediyor!
🔴 Lipoprotein(a), genetik bir faktör olup birçok kişide fark edilmeden kalp hastalığına yol açabilir.
🩸 Kan testi ile öğrenilebilir, ancak çoğu insan bu testi yaptırmaz.
🥑 Yaşam tarzı değişiklikleri riski azaltabilir ama doğrudan Lp(a)’yi düşürmez.
💊 Yeni tedaviler geliştirilmekte ve gelecekte daha fazla çözüm sunulabilir.
👉 Eğer aile geçmişinizde erken yaşta kalp hastalığı varsa, doktorunuza mutlaka Lp(a) testi yaptırıp yaptıramayacağınızı sorun!
Kaynak: https://www.amgen.com/stories/2023/02/8-things-to-know-about-lipoproteina