Aspartam gibi yapay tatlandırıcılar, kalorisiz olduğu için genellikle sağlıklı bir alternatif olarak görülüyor. Ancak yeni bir araştırma, aspartamın vücutta insülin seviyesini artırarak damar sertliğine (ateroskleroz) yol açabileceğini gösterdi. Bu çalışma, özellikle uzun süre aspartam tüketen kişilerde kalp-damar hastalıkları riskinin nasıl arttığını bilimsel verilerle ortaya koyuyor.
1. Aspartam ve Kalp Sağlığı
Yapay tatlandırıcılar (aspartam, sukraloz, asesülfam potasyum vb.), şeker yerine kullanılan düşük kalorili bileşenlerdir. Diyabet ve kilo kontrolü açısından faydalı olduğu düşünülerek birçok diyet ürününe eklenir. Ancak son yıllarda bu tatlandırıcıların metabolizma üzerindeki etkileri sorgulanmaya başladı.
Özellikle aspartam, şekerden 200 kat daha tatlı olup neredeyse sıfır kalori içerir. Ancak bazı araştırmalar, aspartamın metabolizmayı etkileyerek obezite, diyabet ve kalp hastalıkları riskini artırabileceğini göstermektedir. Peki, aspartam kalp sağlığını nasıl tehdit ediyor?
2. Araştırmanın Ana Bulguları: Aspartam Nasıl Ateroskleroza Yol Açıyor?
Araştırmada, aspartam tüketiminin nasıl damar tıkanıklığına yol açabileceği incelendi. İşte çalışmadan elde edilen bazı çarpıcı bulgular:
- İnsülin Seviyesini Artırıyor: Fareler ve maymunlar üzerinde yapılan deneylerde, aspartam tüketenlerde insülin seviyelerinin belirgin şekilde arttığı görüldü.
- Parasempatik Sinir Sistemi Üzerinden Etki Ediyor: Aspartamın tatlı reseptörleri (dilimizde ve bağırsaklarımızda bulunan tat alma hücreleri) aktive ederek vücudu “şeker geliyor” diye kandırdığı ve pankreasın daha fazla insülin üretmesine neden olduğu tespit edildi.
- Damar İçinde İltihaplanma Başlatıyor: İnsülin seviyesindeki artış, CX3CL1 adlı bir inflamatuar molekülün üretimini tetikliyor. Bu da bağışıklık hücrelerini harekete geçirerek damar duvarında iltihaplanmaya ve plak oluşumuna yol açıyor.
- Aterosklerozu Hızlandırıyor: Genetik olarak damar sertliği (ateroskleroz) geliştirmeye yatkın farelerde, aspartam tüketiminin damar tıkanıklığını hızlandırdığı ve plak oluşumunu artırdığı görüldü.
- İnsanlar İçin Ne Anlama Geliyor? Büyük çaplı gözlemsel çalışmalar, düzenli aspartam tüketiminin kalp krizi ve felç riskini artırabileceğini gösteriyor.
Kaç kişide test edildi?
- Çalışma, genetik olarak ateroskleroza yatkın fareler ve maymunlar üzerinde gerçekleştirildi.
- Farelerde 12 hafta boyunca aspartam içeren diyet uygulandı ve damar tıkanıklığının ilerleyişi takip edildi.
- Maymunlarda ise insülin seviyelerindeki değişiklikler gözlemlendi ve insanlarla benzer sonuçlar elde edildi.
3. Günlük Hayatta Uygulanabilecek Öneriler
Bu bulgular ışığında, aspartam tüketimini azaltmak için şu adımları atabilirsiniz:
✅ Yapay tatlandırıcılı içeceklerden kaçının. “Şekersiz” ibaresi sizi yanıltmasın, birçok diyabetik ürün ve diyet içecek yüksek miktarda aspartam içerebilir.
✅ Doğal tatlandırıcıları tercih edin. Bal, hurma özü, stevia veya az miktarda meyve suyu gibi doğal alternatifleri kullanabilirsiniz.
✅ Etiketleri dikkatli okuyun. Aspartam içeren ürünlerin ambalajında E951 kodu bulunur.
✅ Su ve doğal içecekleri tercih edin. Özellikle limonlu su, bitki çayları ve sade maden suyu gibi sağlıklı içecekler, tatlandırıcı tüketimini azaltmanın iyi bir yoludur.
✅ Kan şekerinizi dengede tutun. Aspartamın olumsuz etkilerini en aza indirmek için protein, sağlıklı yağ ve lif içeriği yüksek besinler tüketmeye özen gösterin.
4. Bu Araştırma Neden Önemli?
Aspartam, dünya çapında milyonlarca insan tarafından tüketiliyor. Kalorisiz olduğu için masum gibi görünse de, vücuttaki insülin seviyelerini artırarak kalp-damar sağlığını olumsuz etkileyebilir.
Bu araştırma, yapay tatlandırıcıların gerçekten sağlıklı bir alternatif olup olmadığına dair önemli bir uyarı niteliğinde. Özellikle diyabet ve kalp hastalığı riski taşıyan bireylerin tatlandırıcı tüketimini gözden geçirmesi gerekiyor.
Aspartam, Türkiye’de birçok içecek ve gıda ürününde yaygın olarak kullanılan yapay bir tatlandırıcıdır. Özellikle “diyet”, “light” veya “şekersiz” ibareleri bulunan ürünlerde bulunabilir.
Aspartam içeren içecekler şunlardır:
- Diyet ve light gazlı içecekler: Kola ve diğer gazlı içeceklerin diyet versiyonları aspartam içerebilir.
- Aromalı ve şekersiz içecekler: Meyveli sodalar, aromalı sular ve şekersiz meyve suları aspartam içerebilir.
- Soğuk çaylar: Özellikle şekersiz veya düşük kalorili olarak pazarlanan soğuk çaylar aspartam içerebilir.
- Enerji içecekleri: Diyet veya şekersiz versiyonları aspartam içerebilir.
- Sporcu içecekleri: Kalorisi azaltılmış veya şekersiz olanlar aspartam içerebilir.
YORUM:
Aspartamın uzun vadede damar sağlığı üzerindeki etkileri göz önüne alındığında, şekerden kaçınmak için tamamen yapay tatlandırıcılara yönelmek sağlıklı bir çözüm olmayabilir. Eğer diyet içecekleri tüketiyorsanız, bunların sağlığınız için risksiz olmadığını bilmelisiniz.
✔ Tatlı ihtiyacınızı doğal yollarla gidermeye çalışın.
✔ Meyve tüketimini artırın, tatlı isteğinizi meyveden karşılayın.
✔ Sade kahve veya çay içmeye alışın, tatlandırıcı eklemeyin.
Daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyulsa da, “şekersiz” ürünler konusunda dikkatli olmakta fayda var. Kalp sağlığınızı korumak için doğal, işlenmemiş gıdalara yönelmek en güvenli seçenektir.
Kaynak: https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1550413125000063