Yaşlanmanın patlama yaptığı 3 yaş dönemi!

Cicero, yaşlılık konusunda “De Senectute-Yaşlılık Üzerine” adlı eserinde ayrıntılı bir şekilde düşüncelerini dile getirmişti. O’na göre, yaşlılık; bedensel zayıflık ve güçsüzlükle ilişkilendirilen bir dönemdir. Ancak Cicero, yaşlılığı yalnızca fiziksel bir gerileme olarak görmüyordu. Ona göre yaşlılık; bilgelik, deneyim ve içsel huzurun bir araya geldiği bir dönemdir.

Peki, birinin kaç yaşında olduğunu nasıl anlarsınız? Tabii ki, nüfus cüzdanına bakabilir veya yüz kırışıklıkları ve gri saç belirtileri arayabilirsiniz. Ancak, araştırmacıların bulduğu şu; bir kan testi yaparak da bir kişinin kaç yaşında olduğunu anlayabilirsiniz.

Birazdan bahsedeceğim araştırmayı iyi değerlendirmek için bir kavramı anlamamız gerekiyor: Proteomik saat!

Proteomik saat, insan vücudundaki protein seviyelerinin analizine dayanan biyolojik yaşlanmayı ölçme yöntemini ifade eden bir kavramdır. Proteomik, bir organizmada bulunan tüm protein setinin incelenmesidir ve bilim insanları belirli proteinleri veya protein ekspresyonu modellerini inceleyerek çeşitli biyolojik süreçler hakkında bilgi edinebilirler.

Proteomik saat, bireyler yaşlandıkça vücutlarındaki belirli proteinlerin seviyelerinde sistematik değişiklikler olduğu fikri üzerine kuruludur. Bu değişiklikler, kütle spektrometrisi ve diğer yüksek verimli proteomik teknolojiler gibi gelişmiş teknikler kullanılarak tespit edilebilir ve ölçülebilir.

Araştırmacılar, farklı yaşlardaki çeşitli bireylerden elde edilen büyük protein veri setlerini analiz ederek, kronolojik yaşla ilişkili olan belirli protein belirteçlerini veya protein kombinasyonlarını tanımlamışlardır. Bu protein belirteçleri proteomik saatin temelini oluşturmaktadır. Proteomik saat, kan veya doku gibi biyolojik örneklerdeki bu spesifik proteinlerin seviyelerini karşılaştırarak bir kişinin yaşını tahmin edebilir.

Proteomik saatin diğer yaş tahmini yöntemlerine göre avantajı, yaşlanma sürecinde vücutta meydana gelen gerçek fizyolojik değişiklikleri yansıtmasıdır. Proteinler çeşitli biyolojik işlevlere ve yollara doğrudan dahil olduğundan, moleküler düzeyde yaşlanmayla ilgili değişikliklerin daha doğrudan bir ölçüsünü sağlar.

Ayrıca, proteomik saat sadece kronolojik yaşı tahmin etmek için değil, aynı zamanda bir bireyin vücudunun gerçek yaşına göre ne kadar iyi çalıştığının bir ölçüsü olan biyolojik yaşı tahmin etmek için de potansiyel içerir. Bu bilgi, bir bireyin sağlık durumunu değerlendirmek, yaşa bağlı hastalıkları tanımlamak ve yaşlanma sürecini yavaşlatmayı veya tersine çevirmeyi amaçlayan müdahalelerin etkinliğini izlemek için değerli olabilir.

NIH tarafından finanse edilen çığır açan yeni bir çalışmada, araştırmacılar yaşları 18 ila 95 arasında değişen 4.200’den fazla sağlıklı bireyin kan örneklerini analiz etti. Kanımızdaki  373 plazma proteininin seviyesinin yaşımızı güvenilir bir şekilde tahmin edebileceğini keşfettiler.

Normalde yaşlanmanın eğimli bir çizgi olarak doğrusal bir şekilde olduğunu düşünebiliriz. Yani her yıl aynı yaşlanıyoruz gibi gelebilir. Ama bu araştırmada asıl önemli olan şu: yaşlanma, doğrusal bir süreç değildir. Daha çok 34, 60 ve 78 yaşlarında bizi vuran hızlanma patlamaları gibi! Sanki yaşlanma hiç beklemediğimiz bir anda pedala basıyor!

Peki, bu sağlığımız için ne anlama geliyor? Biyolojik olarak daha hızlı yaşlanan bireylerin belirlenmesinin kardiyovasküler sorunlar, Alzheimer, osteoartrit ve yaşla ilgili diğer sorunların erken belirtilerini tespit etmemize yardımcı olabileceği ortaya çıktı. Bu kırmızı bayrakları daha erken yakalayabiliriz!

Ve burada büyüleyici bir şey var: çalışma, kan proteinlerine göre biyolojik olarak daha genç görünen kişilerin bilişsel ve fiziksel testlerde de daha iyi performans gösterdiğini buldu. Sanki zamana meydan okuyorlar!

Kadın ve erkeklerin farklı yaşlandığından bahsetmiş miydim? Evet, çalışma yaşla birlikte değişen proteinlerin yaklaşık üçte ikisinin cinsiyetler arasında da farklılık gösterdiğini ortaya koydu. Ama tahmin edin ne oldu? Proteomik saat o kadar güçlü ki, cinsiyet farklılıklarından bağımsız olarak yaşı doğru bir şekilde tahmin ediyor! Evrensel bir zaman tutucu gibi!

KAYNAKLAR:

1-DOI: 10.1038/s41591-019-0673-2