Berberin, Berberis olarak bilinen bir grup da dahil olmak üzere birkaç farklı bitkiden elde edilen bir bileşiktir. Geleneksel olarak Çin ve Ayurveda tıbbında yüzyıllardır kullanılmaktadır.
Son zamanlarda sosyal medya kullanıcılarının ona “Doğanın Ozempic‘i” adını vermesi sayesinde popülerliğinde bir artış yaşandı. (Ozempic popüler bir GLP-1 reseptör agonisti kilo verme ilacıdır.) Berberinin kilo kaybı üzerindeki etkisine ilişkin ön çalışmalar oldukça zayıf olsa da, daha sağlam araştırmalar bunun kan şekeri, kan basıncı ve kolesterol düzeylerine fayda sağlayabileceğini öne sürüyor.
Geleneksel olarak berberin içeren bitkiler Ayurveda tıbbında ve geleneksel Çin tıbbında gastrointestinal bozuklukların tedavisinden yara iyileşmesini desteklemeye kadar çeşitli rahatsızlıklar için kullanıldı . Bugün Çin’de berberin genellikle Tip 2 diyabet, yüksek tansiyon ve yüksek kan lipidleri için bir adjuvan tedavi olarak (yani tipik tedavilere ek olarak kullanılır) kullanılır.
Bir veya iki etki mekanizmasına sahip bazı ilaç ve takviyelerin aksine, berberinin vücutta birden fazla hedefle etkileşime girdiği ve bir dizi fizyolojik süreç ve durumu etkilediği görülmektedir.
Araştırmalar, vücutta Tip 2 diyabet ilacı metformine benzer etki mekanizmalarına sahip olduğunu ileri sürüyor. Biz de bugün hem metformin benzeri etkiyi hem de berberinin metabolik etkilerine bir göz atalım.
Berberinin Etkileri:
Kan Şekeri Kontrolü: Berberin en çok kan şekeri kontrolünü iyileştirme kabiliyeti ile dikkat çekmektedir. İnsülin duyarlılığını artırarak ve karaciğerdeki glikoz üretimini azaltarak diyabet ilacı metformine benzer bir şekilde çalıştığı görülmektedir. Çalışmalar, tip 2 diyabetli bireylerde kan şekeri seviyelerini düşürmede etkili olabileceğini göstermiştir.
Küçük bir klinik araştırma, üç ay boyunca günde üç kez 500 mg berberin takviyesi almanın, metabolik sendromda %36 azalmanın yanı sıra insülin duyarlılığında artışa yol açtığını buldu. Ek olarak, insülin direnci ve kısırlıkla güçlü bir şekilde ilişkili bir durum olan polikistik over sendromu (PCOS) olan kadınlar üzerinde 2023 yılında yapılan bir araştırma incelemesi , berberin takviyesinin insülin direncini azalttığını, androjen (erkek cinsiyet hormonu) düzeylerini azalttığını ve sağlıklı yumurtlamayı desteklediğini buldu.
Berberin ayrıca glukoneojenezi azaltmak (karaciğer tarafından glikoz üretimi), glikolizi uyarmak (enerji için glikoz metabolizması), insülin sekresyonunu teşvik etmek ve bağırsaktan glikoz emilimini azaltmak gibi diğer mekanizmalar yoluyla kan şekerinin kontrol altında tutulmasına yardımcı olabilir.
Kolesterol ve Lipid Yönetimi ve Kan basıncına etkisi: Berberin ayrıca kolesterol seviyelerini iyileştirmeye yardımcı olabilir. HDL (iyi) kolesterolü artırırken toplam kolesterolü, LDL (kötü) kolesterolü ve trigliseritleri azalttığı bulunmuştur. Bu etki kalp sağlığı için faydalıdır.
2018 yılında yapılan sistematik bir inceleme ve meta-analiz, berberinin toplam kolesterolü, LDL kolesterolü ve trigliseritleri önemli ölçüde azalttığını ve faydalı HDL kolesterol seviyelerini artırdığını bulmuştur. Araştırmalar, berberinin çeşitli mekanizmalar yoluyla kan lipitlerini iyileştirmeye yardımcı olduğunu göstermektedir: Berberin, LDL’yi kan dolaşımından temizleyen ve böylece dolaşımdaki LDL seviyelerini düşüren karaciğerdeki LDL reseptörlerinin ekspresyonunu arttırır (statin ilaçlarının kolesterolü düşürmeye yardımcı olmasının bir yolu budur); ve aksi takdirde karaciğerdeki LDL reseptörlerini parçalanmak üzere etiketleyecek olan PCSK9 adlı bir enzimin ekspresyonunu azaltır. AMPK’nın aktivasyonu ayrıca vücudun trigliserit ve kolesterol üretimini de engeller.
KOLESTEROL İLACI: STATİNLER: Karaciğerdeki LDL reseptörlerinin ekspresyonunun artması, kan dolaşımındaki LDL’nin daha etkin bir şekilde hücrelere taşınması ve metabolize edilmesi anlamına gelir. Bu, genellikle LDL seviyelerinin düşmesine ve kardiyovasküler hastalık riskinin azalmasına yardımcı olur.
Berberin, sağlıklı kan damarlarını destekleyen anti-enflamatuar ve antioksidan etkilere de sahiptir. Buna ek olarak, bazı kaynaklar berberinin tansiyon düşürücü ilaç amlodipin ile birlikte kullanıldığında tansiyonu tek başına ilaçtan daha fazla düşürebileceğini ve günde üç kez 500 mg berberin alan metabolik sendromlu yetişkinler üzerinde yapılan bir klinik çalışmanın sistolik kan basıncında düşüşle sonuçlandığını (düşük trigliseritler ve kan şekeri ve gelişmiş insülin duyarlılığı gibi diğer metabolik gelişmelerle birlikte) öne sürmektedir. Bununla birlikte, diğer araştırmalar berberin ve kan basıncı arasındaki ilişkinin kesin olmadığını göstermektedir.
Antimikrobiyal Aktivite: Berberin, bakteriler, virüsler, mantarlar ve parazitler dahil olmak üzere çeşitli organizmalara karşı antimikrobiyal özellikler göstermiştir. Bu da onu enfeksiyonların, özellikle de gastrointestinal enfeksiyonların tedavisinde ilgi çekici bir konu haline getirmektedir.
Anti-İnflamatuar ve Antioksidan Etkiler: Çeşitli kronik hastalıkların riskini azaltmada ve inflamasyon ve oksidatif stres ile ilişkili durumları yönetmede faydalı olabilecek anti-inflamatuar ve antioksidan özellikler sergiler.
Kilo Yönetimi: Bazı çalışmalar berberinin kilo kaybına yardımcı olabileceğini ve metabolik sağlık belirteçlerini iyileştirebileceğini göstermektedir. İnsülin, leptin ve adiponektin gibi yağ düzenleyici hormonların işlevini artırarak işe yarayabilir.
Küçük bir çalışmada, üç ay boyunca 750 mg berberin alan kişilerin ortalama 3,4 kilo kilo kaybı yaşadığı, başka bir çalışmada ise günde üç kez 500 mg berberinin kadınlar için bel çevresinde 3 cm’lik bir azalmaya neden olduğu bulunmuştur. Bazı uzmanlar, bu değişikliklerin berberinin glikoz alımını ve insülin duyarlılığını iyileştirme kabiliyetinden kaynaklandığından şüphelenmektedir, çünkü insülin direncinin (özellikle yüksek insülin seviyeleri) kilo alımını ve yağ birikimini teşvik ettiği bilinmektedir. Ek olarak, AMPK’nın aktivasyonu yağ oksidasyonu gibi katabolik süreçleri uyarır ve iştahı düzenleyici bir etkiye sahiptir.
Kilo kaybına etkisi insülin ve glikoz üzerindeki etkisinden kaynaklanmaktadır. Çoğu insan insülini düşündüğünde aklına kan şekeri yönetimi gelir. Ancak insülin aynı zamanda yağ ve protein metabolizmasını da düzenler.
Berberin, hücrelerin insüline tepki verme şeklini (insülin duyarlılığı) geliştirerek glikozun hücrelere daha iyi hareket etmesini (glikoz alımı) teşvik eder. Aynı zamanda glikozun nasıl kullanıldığını da etkiler. Hücreleriniz glikozunu aldıktan sonra tok hissedersiniz, dolayısıyla daha az yersiniz.
Başka bir çalışmada berberinin vücut yağının azaltılmasına yardımcı olabileceğini gösteriyor. Alkolsüz yağlı karaciğer hastalığının tedavisini inceleyen küçük bir klinik çalışmada , üç ay boyunca her gün berberin alan katılımcılar önemli ölçüde kilo kaybı yaşadılar.
Gastrointestinal Sağlık: Berberin, bağırsak mikrobiyotasını etkileyerek ve bağırsak iltihabını azaltarak gastrointestinal sağlığın iyileştirilmesine yardımcı olabilir. Bu, irritabl bağırsak sendromu (IBS) ve diğer sindirim sorunları gibi durumlarda faydalı olabilir.
Kardiyovasküler Sağlık: Kolesterol düşürücü etkilerinin yanı sıra berberin, arter sertliğini azaltarak ve endotel fonksiyonunu iyileştirerek kalp sağlığını iyileştirmeye yardımcı olabilir.
Potansiyel Nöroprotektif Etkiler: Ön çalışmalar, berberinin Alzheimer gibi nörodejeneratif hastalıklarda faydalı olabilecek nöroprotektif özelliklere sahip olabileceğini göstermektedir. Ancak bu alanda daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır.
METFORMİN BENZERİ ETKİ
Metformin ve berberinin her ikisi de özellikle tip 2 diyabet bağlamında kan şekeri kontrolünü iyileştirme yetenekleriyle tanınmaktadır, ancak farklı profillere sahip farklı maddelerdir.
Etkilerinin karşılaştırılması:
Kan Şekeri Kontrolü: Hem metformin hem de berberinin tip 2 diyabetli kişilerde kan şekeri seviyelerini etkili bir şekilde düşürdüğü gösterilmiştir. Bazı çalışmalar berberinin bu konuda metformin kadar etkili olabileceğini düşündürmektedir.
Kolesterol Seviyeleri: Berberin, LDL (kötü) kolesterol ve trigliseritlerin azaltılması da dahil olmak üzere kolesterol seviyeleri üzerinde de önemli bir etkiye sahiptir. Metforminin lipid profilleri üzerinde daha az belirgin etkileri vardır. Kolesterol yönetimi ve potansiyel kilo kaybı için berberin, metformine kıyasla daha güçlü bir etkiye sahip olabilir.
Kilo Yönetimi: Berberin kilo kaybı ve vücut kitle indeksinin (VKİ) azaltılması açısından ek faydalar sunabilirken, metformin genellikle kilodan bağımsız olarak kabul edilir veya bazı bireylerde mütevazı kilo kaybına yol açabilir.
Yan Etkiler: Metformin, özellikle tedaviye başlandığında ishal ve karın rahatsızlığı gibi gastrointestinal yan etkileriyle bilinir. Berberin de benzer sindirim yan etkilerine neden olabilir. Bununla birlikte, her ikisi için de genel yan etki profili kişiden kişiye değişebilir.
Hangisi daha güçlü bir etkiye sahip?
Cevap, söz konusu spesifik sağlık sonucuna bağlıdır. Kan şekeri kontrolü için her ikisi de etkili görünmektedir, ancak metformin daha kapsamlı olarak çalışılmıştır ve diyabet için standart tedavidir. Berberin umut vaat ediyor ancak ana akım tıpta eşdeğer bir alternatif olarak kabul edilmesi için daha fazla araştırma yapılması gerekiyor.
Bilimsel Araştırma:
Bu ikisini doğrudan karşılaştıran araştırmalar sınırlıdır, ancak mevcut çalışmalar berberinin kan glikoz seviyelerini düşürmede metformin ile karşılaştırılabilir bir etkiye sahip olduğunu göstermektedir. Bununla birlikte, metforminin uzun kullanım geçmişi, kapsamlı araştırma desteği ve etkileri ile yan etkilerinin ayrıntılı olarak anlaşılması, onu tıp camiasında daha yerleşik bir seçenek haline getirmektedir.
Güvenlik ve Dikkat Edilecek Hususlar:
Berberin genellikle iyi tolere edilirken, kan şekeri ve kolesterol üzerindeki etkileri nedeniyle özellikle diyabet ve kalp rahatsızlıkları için kullanılanlar olmak üzere çeşitli ilaçlarla etkileşime girebilir. Berberinin bazı kişilerde ishal, kabızlık veya karın rahatsızlığı gibi sindirim yan etkilerine neden olabileceğine dikkat etmek de önemlidir.
Herhangi bir takviyede olduğu gibi, berberine başlamadan önce, özellikle sağlık sorunları olan veya başka ilaçlar alan kişiler için bir sağlık uzmanına danışmak önemlidir. Berberin kullanımı, potansiyel yararları ve riskleri dikkatli bir şekilde değerlendirilerek ve profesyonel rehberlik altında yapılmalıdır.
KAYNAKLAR:
