Daha iyi kararlar almak mı istiyorsunuz? Daha fazla değil, daha az bilgi isteyin!

İnsanlar zor bir karar vermek zorunda kaldıklarında, ilk içgüdüleri genellikle mümkün olduğunca çok bilgi toplamaktır. Ancak bir sorun var: Bu hafta Cognitive Research dergisinde yayınlanan bir araştırmaya göre: çoğu insanın karar verme süreci, onlara ek bilgi ve detaylar verdiğinizde iyileşmek yerine daha da kötüleşiyor.

Makalenin başyazarı ve Stevens Teknoloji Enstitüsü’nde bilgisayar bilimcisi olan Farber Kürsüsü Doçenti Samantha Kleinberg, “Bu mantığa aykırı, çünkü hepimiz akıllı kararlar vermek için bilgiyi akıllıca kullandığımızı düşünmek isteriz” dedi. “Ancak gerçek şu ki, söz konusu bilgi olduğunda, daha fazlası her zaman daha iyi değildir.”

İnsanların nasıl karar verdiklerini incelemek için araştırmacılar genellikle farklı faktörlerin mantıksal olarak birbirleriyle nasıl etkileşime girerek belirli sonuçlar doğurduğunu gösteren basit diyagramlar – veya nedensel modeller – oluştururlar. Konu, uzaylıların bir dans partisinde nasıl karşı karşıya geldikleri gibi soyut varsayımsal senaryoları tanımlamak olduğunda, çoğu insan bu tür modeller hakkında etkili bir şekilde akıl yürütebilir çünkü uzaylıların dansları hakkında herhangi bir önyargıları ya da ön kabulleri yoktur. İnsanlar iyi kararlar verirler çünkü kendilerine verilen bilgilere odaklanırlar.

Ancak Kleinberg’in çalışması, örneğin beslenme konusunda nasıl sağlıklı kararlar verileceğini bulmak gibi günlük senaryolar söz konusu olduğunda, insanların etkili bir şekilde akıl yürütme becerilerinin buharlaştığını gösteriyor. Kleinberg, “İnsanların önceki bilgi ve inançlarının onları önlerindeki nedensel modelden uzaklaştırdığını düşünüyoruz” dedi. “Örneğin, ne yemem gerektiği konusunda akıl yürütüyorsam, yenebilecek en iyi şeyler hakkında her türlü önyargıya sahip olabilirim – ve bu da bana sunulan bilgileri etkili bir şekilde kullanmamı zorlaştırır.”

Kleinberg ve Lehigh Üniversitesi’nde bilişsel psikolog olan eş yazar Jessecae Marsh, bu hipotezi doğrulamak ve 2020’de yaptıkları çalışmayı temel almak için, ev satın almaktan vücut ağırlığını yönetmeye, üniversite seçiminden seçmen katılımını artırmaya kadar çok çeşitli gerçek yaşam konularında farklı türde nedensel modeller sunulduğunda insanların karar verme süreçlerinin nasıl değiştiğini araştıran bir dizi deney gerçekleştirdi. İnsanların nedensel modelleri nasıl kullanacaklarını bildikleri, ancak çok basit bir modelin bile, iyi bir karar vermek için kesinlikle gerekli olan bilgilerin ötesinde küçük bir ek ayrıntı eklendiğinde hızla işe yaramaz hale geldiği ortaya çıktı.

Kleinberg, “Gerçekten dikkat çekici olan şey, çok az miktarda fazla bilginin bile karar verme sürecimiz üzerinde büyük bir olumsuz etkiye sahip olmasıdır” dedi. “Çok fazla bilgi alırsanız, karar verme süreciniz hızla hiç bilgi almamışsınız gibi kötüleşir.“

Eğer nedensel bir model tuzlu yemek yemenin kan basıncını yükselttiğini gösteriyorsa, ama aynı zamanda örneğin su içmenin daha az susattığı gibi dışsal bilgiler de gösteriyorsa, insanların sağlıklarını korumanın en iyi yolu hakkında etkili seçimler yapmaları çok daha zor hale gelir. Ancak Kleinberg’in ekibi göze çarpan nedensel bilgileri vurguladığında, insanların iyi kararlar verme yeteneği hızla geri dönüyor.

Kleinberg, “Bu önemli, çünkü sorunun sadece insanların çok sayıda bilgi karşısında bunalması olmadığını, daha çok modelin hangi kısımlarına dikkat etmeleri gerektiğini anlamakta zorlandıklarını gösteriyor” dedi.

Bu çalışmanın halk sağlığı gibi alanlarda önemli etkileri var çünkü eğitim mesajlarının olumlu bir etki yaratması için en temel parçalarına indirgenmesi ve dikkatlice sunulması gerektiği anlamına geliyor. Kleinberg, “İnsanlara yüz maskesi takıp takmayacaklarına, COVID testi yaptırıp yaptırmayacaklarına ya da ne yiyip içeceklerine karar verirken dikkate almaları gereken şeylerin bir listesini veriyorsanız, aslında iyi kararlar vermelerini zorlaştırıyorsunuz demektir” dedi.

Kleinberg ve Marsh katılımcılara daha fazla veya daha az bilgi alma seçeneği sunduklarında bile, daha fazla bilgi isteyenler daha az bilgi isteyenlere göre daha kötü kararlar vermiştir. “Kleinberg, “İnsanlara ek bilgi istediklerinde bile fazla düşünme fırsatı verirseniz, işler kötü gider” dedi. İnsanlar iyi kararlar verebilmek için basit ve dikkatlice hedeflenmiş nedensel modellere ihtiyaç duyarlar.”

Karar vermeye yardımcı olacak bir yaklaşım, sağlık bilgilerini veya beslenme tavsiyelerini duruma göre bireylere uyarlamak için yapay zeka sohbet robotlarını kullanmak olabilir – esasen karmaşık bir nedensel modeli yapay zeka modeline beslemek ve yalnızca belirli bir bireyle en alakalı olan belirli bilgileri tespit etmesine ve vurgulamasına izin vermek.

KAYNAK:

https://cognitiveresearchjournal.springeropen.com/articles/10.1186/s41235-023-00509-7