Antioksidanlar uzun süredir hastalıkla mücadele eden moleküller olarak övülmekte ve ne kadar çok tüketirseniz o kadar sağlıklı olacağınızı düşünmek kolaydır. Ancak araştırmalar, yüksek dozların aslında zararlı olabileceğini göstermektedir.
Antioksidanlar, vücudun hücreler işlerini yaparken sürekli olarak ürettiği “serbest radikaller” adı verilen zararlı moleküllere karşı doğanın silahıdır. Bu kararsız moleküller, hücrelerimize zarar verebilir ve yaşlandıkça kanser gibi hastalıklara neden olabilir.
Bazı Antioksidanlar vücut tarafından üretilirken, diğerleri – havuçtan alınan beta-karoten, domatesten alınan likopen ve üzümden alınan polifenoller gibi – kişinin diyetinden gelir. Hepsi, serbest radikallerin neden olduğu hücre hasarını, veya “oksidatif stresi” önlemeye ve sınırlamaya yardımcı olduğu düşünülmektedir.
Ancak tüm bu faydaları göz önüne alındığında, çok fazla antioksidanlar tüketmek mümkün müdür? Araştırmalar, diyetleri antioksidan bakımından zengin meyve, sebzeler ve baklagillerle dolu olan kişilerin kardiyovasküler hastalık, kanser ve herhangi bir nedenle erken ölüm riskinin daha düşük olduğunu göstermektedir. Bu yüzden antioksidan alımınızı artırmanın – örneğin takviyeler alarak – faydalı olacağını düşünmek kolaydır. Ancak gıdalara kıyasla, takviyeler Antioksidanların önerilen dozlarını aşmayı daha kolay hale getirir, bu da aslında zararlı olabilir.
Yüksek antioksidan dozlarının yan etkileri hafiften çok ciddiye kadar değişebilir. Daha hafif bir uçta, yüksek miktarda beta-karotenin cildi sarı veya turuncuya dönüştürdüğü bilinmektedir, bu görsel olarak çarpıcıdır ancak başlı başına zararlı değildir. Aşırı C vitamini alımı ishal, mide bulantısı ve karın krampları gibi sindirim sorunlarına yol açabilir.
Daha ciddi olarak, yüksek beta-karoten dozları, bu hastalıklara zaten yüksek risk altında olan bireylerde – mevcut ve eski sigara içenler ve asbeste maruz kalmış kişiler gibi – akciğer kanseri ve kardiyovasküler hastalık riskini artırabilir. Ayrıca, antioksidanların bazı kanserlerin büyümesini ve yayılmasını teşvik edebileceğini öne süren hayvanlar ve insan dokusu üzerinde yapılan çalışmalardan da kanıtlar var.
Ek olarak, yüksek dozda E vitamini takviyelerinin aspirin, varfarin, tamoksifen ve siklosporin A gibi bazı ilaçlarla etkileşime girebileceği gösterilmiştir. Ayrıca, kronik hastalığı olan kişilerde erken ölüm riskini artırdığı da belirlenmiştir.
Bu çalışmalar, evet, aşırı miktarda antioksidanın sizin için kötü olabileceğini öne sürmektedir – ama neden? Bir nedeni, düşük miktarlarda serbest radikallerin aslında faydalı olabileceğidir.
Serbest radikallerin fizyolojik süreçlerde faydalı rolleri olduğuna dair çok fazla kanıt var. Düşük konsantrasyonlarda, serbest radikaller hücrelerin büyümesine yardımcı olur ve hastalıklara karşı vücudun savunma mekanizmasının bir parçasıdır. Ayrıca, ilaçların metabolizmasında veya parçalanmasında yer alır ve hücreler arası iletişimde rol oynar. Ancak, Çok fazla antioksidan tüketilirse, bu normal ve esansiyel süreçler bozulabilir, istenmeyen etkilere neden olabilir.
Antioksidanlarda aşırı doza nasıl maruz kalmamızı sağlarız? Takviyelerden kaçının ve sağlıklı bir diyeti tercih edin!
Birisi yeterli meyve ve sebze içeren dengeli bir diyet tükettiğinde, doğru miktarlarda antioksidan tüketilmiş olur. Uzun süreli uygun bir diyetin yokluğunda veya bazı tür hastalıklarda dışında, diyet takviyeleri nadiren, hatta hiç gerekli değildir. Örneğin, izole E vitamini eksikliğiyle ataksi (AVED) gibi nadir bir kalıtsal nörodejeneratif bozukluğunuz varsa takviye önerilebilir.
Egzersiz de önemlidir. Vücut kendi antioksidanlarını üretebilir ve egzersiz, kaslarda, kalpte ve karaciğerde bu dahili antioksidan üretimini artırır.
Bir antioksidan takviyesi düşünüyorsanız, bunu bir sağlık profesyoneli ile tartışın. Takviyenin dozlarının günlük diyet alımınızla nasıl uyumlu olduğunun farkında olmak esastır, çünkü aşırı tüketim toksisiteye yol açabilir. Ayrıca, bir takviyenin aldığınız bir ilaçla etkileşip etkileşmeyeceğini bilmek de önemlidir.
Antioksidanlar söz konusu olduğunda, “hormesis” adı verilen bir kavramı göz önünde bulundurmak önemlidir, bu da bir maddenin düşük dozu faydalı bir etkiye sahipken yüksek dozu toksik bir etkiye sahip olduğu anlamına gelir. Birazı iyi ise, daha fazlası DAHA İYİ değildir.