Ghrelin, temelde mide tarafından üretilen ve mideniz boşken salgılanan bir hormon. Küçük miktarlarda ince barsak , pankreas ve beyin tarafından da salgılanır. Örneğin, bir restorandaysanız ve kısa süre içinde servis edilecek lezzetli bir akşam yemeğini dört gözle bekliyorsanız, ghrelin seviyeleri yüksek olacaktır.

Ghrelin’in çok sayıda işlevi vardır. İştahı uyardığı, gıda alımını arttırdığı ve yağ depolanmasını desteklediği için ‘açlık hormonu’ olarak adlandırılır.

Ghrelin insanlara uygulandığında gıda alımını %30’a kadar artırır. Ghrelin’in aynı zamanda amigdala gibi ödül işlemede yer alan beynin bölgeleri üzerinde hareket ederek gıda alımının daha da artmasına yol açtığı da gösterilmiştir.

Pankreasta ghrelin, karaciğer ve yağ dokusundan kan dolaşımına glikoz üretimini ve salınımını artıran glukagon salınımını uyarır. Ghrelin’in, önemli organlarda glikoz depolanmasını azaltmak için pankreastan insülin sekresyonunu baskıladığı da ileri sürülmektedir. Ancak hormon yalnızca 1990’larda keşfedildiği için, ghrelin’in kan glukozu üzerindeki etkileri , glukagon ve insülininki kadar çalışılmadı.

Hayvan ve insan deneylerinde  ghrelin verilmesi, yiyecek alımında artışa ve enerji harcamasında azalmaya neden olarak ağırlık artışına yani kilo artışına yol açıyor.  Çeşitli yöntemlerle ghrelin uyarısının engellenmesi ise yiyecek ve kilo alımını azaltıyor. 

Kilo vermeyi zorlaştırıyor mu?

İnsanlarda yapılan bir çalışmada, 6 aylık diyet yapanlarda grelin seviyelerinde% 24 artış olduğu tespit edildi. Yine 2020’de yayımlanan bir araştırmada diyetle kilo verenlerde ghrelin seviyesinde artış gözlenmiş, takip edilen kişilerde kilo alımının bir göstergesi olarak ghrelin ilişkili bulunmuş. Ve araştırmayı yapanlar sonuç cümlesi olarak şunu yazıyor:

Ghrelinin etkilerinin hafifletilmesi, kilo verdikten sonra bunun korunmasını kolaylaştırabilir.

Burada şu soruyu sorabiliriz: Grelini baskılamak/azaltmak kilo vermeyi kolaylaştırabilir mi?

Midenin boyutunun küçültülmesini içeren gastrik bypass ameliyatı, ciddi, yaşamı tehdit eden obezite için en etkili tedavi olarak kabul edilir. Bypass ameliyatından sonra kilo veren hastaların, diyet ve egzersiz gibi diğer yollarla kilo verenlere göre daha düşük ghrelin seviyelerine sahip olduğu bulunmuştur ve bu, tedavinin uzun süreli başarısını kısmen açıklayabilir.

Yine yemek yemek, ghrelin konsantrasyonlarını azaltır. Farklı besinler, ghrelin salınımını değişen derecelerde yavaşlatır; karbonhidratlar ve proteinler, grelin üretimini ve salınımını yağlardan daha fazla kısıtlar.

Bir çalışmada lifli gıda tüketiminin artırılmasının grelin seviyelerini azaltabileceği bulundu.

Bir diğer araştırmada kahvaltıda simit ve yumurta yiyen 21 erkek üzerinde yapıldı. Yumurta yiyenlerin grelin seviyesi, simit yiyenlere göre daha düşüktü.

Uykusuzluk da iştahı ve ghrelin seviyelerini artırıyor.

Stresli olduğumuzda serbest bırakılır; ghrelin, duygusal ya da baskı altında hissettiğimizde yemek yemek isteme sebebimizin bir parçasıdır.

Egzersizin grelin üzerindeki etkisi ise biraz karmaşık.

Yine 2014’te yapılan bir araştırmada proteinden zengin diyetlerin ghrelin seviyesini azalttığı bulundu.

Somatostatin ayrıca sindirim sisteminden salınan diğer birçok hormonun yanı sıra ghrelin salınımını da kısıtlar.

KARAR VERMEDE ETKİLİ

Hem karar verme hem de dürtü kontrolü üzerinde olumsuz etkisi vardır.

Ghrelinin seviyesi yükseldiğinde, beynin dürtüsel hareket etmesine neden olduğunu ve rasyonel kararlar verebilme yeteneğini etkilediği gösterildi.